uzun lafın kısası

balzac: bir kadının çekilebileceği en güzel yer, baştan başa onun olan bir yürektir.

nicholas malebranche: bize mutluluğu getirecek olanlar hiçbir şekilde duyumsanan nesneler değildir.

john adams: bu dünya, olası dünyaların en iyisi olabilirdi; tabii eğer içinde din olmasaydı.

nadine gordimer: eğer sen denizdeki bir balık ya da ormandaki bir aslan gibi kendi işlevlerine eksiksiz uyum sağlayan sağlam bir insansan başka hiç kimseye değer vermezsin.

mario vargas llosa: bir çocuğu mahvetmede kadınların üstüne yoktur.

georges bataille: yürek başkaldırdığı ölçüde insanidir. bu, şu demektir: insan olmak, yasaya boyun eğmemektir.

stefan zweig: belirli bir amaç için yaşanmayan bütün hayatlar bir yanılsamadır.

mariana alcoforado: bana yaşattığın mutsuzluklar için yüreğimin derinliklerinden teşekkür ediyorum sana; seni tanımadan önce yaşadığım sakin günlerden nefret ediyorum.

emerson: gerçekten var olan bir sinek, var olma ihtimali olan bir melekten daha önemlidir.

adalet ağaoğlu: bir adamın fikrinde iki ince gül birden olmaz. birinin suyunu öteki, ötekinin suyunu beriki çalar. ne biri onar, ne öteki.

victor hugo: cehalet dehlizini yok edin, suç köstebeğini de yok etmiş olursunuz.

elias canetti: iktidar hiçbir zaman, profesyonel olarak zihinleri sürekli iktidarla meşgul olan, dalkavukluklarını bilim adamlığı kılığına sokan, her şeyi ya zamanla ya da onların elinde herhangi bir şekli alabilen zorunlulukla açıklayabilen methiyecilerden ve tarihçilerden yoksun kalmamıştır.

ateşkaralamaları

tomas tranströmer

her sorun kendi diliyle haykırır

bir tazı gibi koşar gerçeğin iz bıraktığı yere

bazı yüzler gördükleri her şeyden daha

açık seçik olurlar

o kasvetli aylarda ancak seninle seviştiğim zaman ışırdı hayatım

ateş böceği nasıl yanıp söner, yanıp sönerse insan bir an

görüp yitirerek izleyebilir onun uçuşunu

karanlık gecede. zeytin ağaçları arasında

o kasvetli aylarda büzülüp cansız kalırdı ruh

oysa doğru sana yönelirdi vücut

gece gökyüzü kükrerdi

gizlice sağdık evreni ve hayatta kalmayı

başardık

karanlıklar cenneti

victor hugo

kör olmak ve sevilmek, hiçbir şeyin tam olmadığı şu yeryüzünde gerçekten de mutluluğun en garip, garip olduğu kadar da nefis şekillerinden biridir.

bir kadının, bir kızın, bir kız kardeşin, sevimli bir varlığın sürekli olarak yanı başınızda bulunması, ona ihtiyacınız olduğu için, sizden vazgeçemediği için bulunması, varlığı sizce vazgeçilmez olan kişi için vazgeçilmez olduğunuzu bilmeniz, onun size olan şefkatini size ayırdığı zamanın miktarıyla mütemadiyen ölçebilmeniz ve kendi kendinize, bütün vaktini benim için harcadığına göre, demek bütün yüreğiyle bana ait, diyebilmeniz; yüzün yokluğunda da düşünceyi görebilmek, dünyanın karanlığı içinde bir varlığın sadakatini fark etmek, bir elbise hışırtısını bir kanat sesi gibi duymak, onun gelişini, gidişini, çıkışını, girişini, konuşmasını, şarkı söylemesini işitmek ve bu adımların, bu sözlerin, bu şarkının merkezi olduğunuzu düşünmek; her dakika kendi çekici gücünüzü göstermek, sakat olduğunuz nispette kuvvetli olduğunuzu hissetmek, karanlığın içinde, karanlık sayesinde bu meleğin çevresinde döndüğü yıldız haline gelmek, bütün bunlar eşi az bulunur bahtiyarlıklardır.

hayatın en yüce mutluluğu sevildiğinden emin olmaktır. sırf kendisi için sevildiğinden ya da daha iyi bir deyişle, kendisine rağmen sevildiğinden insanın emin olması: işte, körde bu güven vardır. bu felakette hizmet edilmek demek, okşanmak demektir. körün eksikliğini çektiği bir şey var mıdır? hayır. çünkü sevgiye sahip olunca, ışığı kaybetmek hiçbir şey değildir. hem ne sevgi!

baştan başa erdemden ibaret bir sevgi! tam güvenin olduğu yerde körlük kalmaz. ruh, el yordamıyla ruhu arar ve bulur. ve bu bulunmuş, sınanmış ruh bir kadındır. bir el size destek olur, onun elidir bu; bir ağız alnınıza dokunur, onun ağzıdır bu; tam yanı başınızda bir nefes duyarsınız, odur bu. her şeyi ondan almak, dininden merhametine kadar her şeyi, asla terk edilmemek, size yardım eden bu tatlı zaafa sahip olmak, bu sarsılmaz saza dayanmak, kendi ellerinizle ilahi takdir'e dokunmak, onu kollarınız arasına alabilmek. elle dokunulabilen tanrı, ne sevindirici şey!

yürek, bu semavi karanlık çiçek, esrarlı bir açılış gösterir. karşılığında bütün aydınlıkları verseler bile, bu karanlık verilmez! melek ruh buradadır, hep buradadır; uzaklaşsa bile geri gelmek için uzaklaşır; rüya gibi silinip gerçek gibi yeniden ortaya çıkar. yaklaşan sıcaklığı duyarsınız: işte o, buradadır. huzurla, neşeyle kendinizden geçersiniz, gece içinde yayılan bir ışıksınızdır. ve bin bir küçük ihtimam. bu boşluk içinde muazzamlaşan hiçlikler. kadın sesinin sizi avutmakta kullanılan ve sizin için kaybolan evrenin yerini alan en anlatılması imkansız baştan başa erdemden ibaret bir sevgi! insan ruhla okşanır; bir şey görmez, fakat tapınıldığını hisseder. bir karanlıklar cennetidir bu.

fırtına

hilmi yavuz

akşam ıssız bir ağaç biçiminde

sırrı dökülmüş aynalarda görünür

(bakmak, uzaklara dokunmaktır

sen benim en alımlı gözlerimsin)

bakışını duyar gibi güllerden

tıpkı enli ve kalın hüzünlerden

bana bir gülümseme biçer gibisin

benim özel bir tarihim olmadı

başlamak için en ilkel gereçlerle

ilk kumaşı biçenlerin tüylü sıkıntısına

duyulurdu bungun ve boğunuk

sağrıları tere batmış at biçimlerinin

sazlıklarda doludizgin koşturulduğu

(sen benim fırtına gecelerimsin)

fırtına başlatılır ilk tecimevlerinde

ölü testiler toprak günlerden

ayı postlarından kürkleri iznikli çömlekçilerin

gemi direkleri gibi sağlam yalnızlıkları

cam dışlarında büyürdü fesleğenler

gümüş koşumlar yaptılar

usta işi bakışlara vurmak için

sürerdik acı mısır ekmeğini harlı fırınlara

otlarda sürülerimiz yıldızlı göl gecelerinde

fırtına çıktı içeri aldık fesleğenleri

o kız

haruki murakami

altı ay oldukça eğlenceli geçti ders verme işi. gerçi zaman zaman beni şaşırtan ya da biraz garip bulduğum şeyler olmuyor değildi; ama özellikle önemsemiyordum onları. sonra, konuşmalarımız ilerledikçe, birine karşı şiddetli bir kin duyabileceğini gördüğümde, biraz ürker gibi oldum, bu huyu bana tümüyle anlamsız ve mantık dışı geldi. ama genelde içgüdüm öylesine sağlamdır ki gerçekten ne düşündüğünü kendi kendime sorar oldum. hepimizin kusurları vardır, değil mi? öte yandan, ben onun piyano öğretmeninden öte bir şeyi olmadığımdan onun huyları da, iyiliği de beni kaygılandırmamalıydı. doğru düzgün çalışsın, benim için yeterliydi. sonra da açık söylemek gerekirse, onu enikonu seviyordum. ne var ki, fazla kişisel konulara girmemeye karar vermiştim. içgüdümle, bunu yapmamam gerektiğini seziyordum. bu yüzden, bana benimle ilgili ne sorarsa sorsun, aşırı bir merak gösterse bile, ona sadece önemsiz şeyleri söylüyordum. nasıl yetiştiğimden, hangi okula gittiğimden öteye gitmiyordu anlattıklarım. o, hakkımda daha çok şey bilmek istediğini söylüyordu bana. ona, bunun pek bir işe yaramayacağı, sıradan bir koca ve çocukla, alelade bir yaşam sürdüğüm ve zamanımı evimle ilgilenerek geçirdiğim yanıtını veriyordum. o zaman bana yakarır gibi bakıyor ve beni sevdiğini söylüyordu. bana böyle baktığını görmek, bende bir sarsıntı yaratıyordu. ama hoşuma da gitmiyor değildi. gene de ona asla gerektiğinden fazlasını söylemedim.

bir gün, aylardan mayıstı galiba, ders sırasında bana, kendini iyi hissetmediğini söyledi. yüzü sararmış ve boncuk boncuk terlemişti. o zaman ona eve dönmeyi mi yoksa başka bir şey yapmayı mı istediğini sordum; ama o, toparlanmak için birkaç dakika yalnız uzanmayı yeğledi. ben de onu odama götürmeyi önerdim ve yatağıma kadar neredeyse taşımak zorunda kaldım. onu odama götürmüştüm; çünkü salondaki kanepe çok küçüktü. başıma dert açtığı için benden özür diledi; ben de ona bunun için kaygılanmamasını söyledim. sonra da bir şey içmek ister mi, diye sordum. istemedi ve benden sadece yanından ayrılmamamı rica etti; ben de, gerektiği sürece yanında kalıp bekleyeceğimi söyledim. az sonra, benden, özür dileyerek, sırtını ovmamı istedi. acı çekiyor gibiydi. öyle ter döküyordu ki hemen istediğini yaptım, o zaman bana dedi ki: "bağışlayın ama lütfen sutyenimi çıkarır mısınız? beni rahatsız ediyor da." çıkardım, siz yerimde olsaydınız ne yapardınız? gömleği çok dar olduğu için, sutyeninin kancalarını açmadan gömleğin iliklerini çözdüm. 13 yaşında bir kız için, göğsü adamakıllı gelişmişti, benimkinin en az iki katıydı. zaten sutyeni de büyüklere göre, epey kaliteli bir modeldi. ama ne de olsa, bunun da önemi yoktu, değil mi? ve ben de onun sırtını ovmayı sürdürdüm, aptal gibi. o hep öyle özür diliyordu, gerçekten samimi bir sesle ve her defasında da ben ona, bunun önemli olmadığını yineliyordum.

çok geçmeden hıçkırmaya başladı. "ne var?" diye sordum ona. "hiç." "mutlaka bir şey var. bana söyle, açıkça." "bazen böyle olur bana. elimden bir şey gelmez. kendimi üzgün ve yalnız hissederim, kimse bana yardım edemeyecekmiş ve herkes benim varlığımla alay ediyormuş izlenimine kapılırım. öyle acıdır ki işte sonucu böyle olur. geceleri uyuyamaz olurum, iştahım kaçar. tek avuntum size gelmek." "anlatsana bana neden böyle oluyorsun. seni dinliyorum."

bana ailevi sorunları olduğunu açıkladı. annesini ve babasını bir türlü sevemiyormuş ve onlar da onu sevmiyorlarmış. babasının yaşamında bir başka kadın varmış ve eve pek seyrek gelirmiş ve bu durumun yarı yarıya delirttiği annesi ise hırsını kızından çıkartırmış, annesinden dayak yemediği gün neredeyse yok sayılırmış. evine dönmek istemiyordu. ve bunu söylerken hıçkırıyordu. o güzel gözlerine yaşlar dolmuştu. tanrılar bile kayıtsız kalamazdı bu manzaraya. bense onunla işte şöyle konuştum: ona, eve dönmemesinin gerçekten çok zor olduğunu söyledim ve biraz oyalanmak için ara sıra, derslerin dışında da bana gelmesinin yeterli olacağını ekledim. o zaman özür dileyerek ve eğer ben olmasaydım, ne yapacağını bilemediğini söyleyerek bana sımsıkı yapıştı. onu terk etmemem için yalvarıyordu bana; çünkü eğer onu bırakırsam, gidecek başka yeri yokmuş. onu bir çocuk gibi yatıştırmaya çalışmak için, başını okşayarak kucaklamaktan başka bir şey yapamazdım. o sırada o da beni okşamak için elini sırtıma sokmuştu bile. ve yavaş yavaş kendimi çok garip duygulara kaptırmaya başladım. sanki bedenim alev alıyordu. kendinizi benim yerime koyunuz: kollarımın arasında dosdoğru bir dergiden fırlamışa benzeyen güzel bir kız vardı ve bu kız, olağanüstü kösnül bir biçimde, sırtımı okşamaktaydı. kocam bile bu kızın tırnağı olamazdı, bu açıdan. her okşayışta, bedenimin çivilerinin biraz daha oynadığını duyumsuyordum. inanılmaz bir şeydi, anlıyor musunuz. kendime geldiğimde, ne gömleğim vardı ne de sutyenim ve göğsümü okşamaktaydı. işte ancak o zaman, bir lezbiyenin eline düştüğümü anlayabildim. bu önceden de başıma bir kez gelmişti. lisede, üst sınıftan bir kızla. bu yüzden ona, bunu yapmamasını söyledim ve durmasını istedim. "ne olursunuz. sadece birazcık. öyle mutsuzum ki. size yalan söylemiyorum. sizden başka kimsem yok. benden yüz çevirmeyin." sonra, elimi tutup göğsüne koydu. olağanüstü göğüsleri vardı, o kadar ki, onlara dokununca boğazıma bir şey tıkandı. artık ne yapacağımı bilemiyordum, anlıyor musunuz ve daha ileri gitmemek gerektiğini aptal gibi yinelemekten öte bir şey yapmak gelmiyordu elimden. bedenimin neden kendini geri çekmediğini bilmiyorum. lisedeyken kendimi kolayca kurtarabilmiştim ama burada, olanaksızdı. bedenim artık beni dinlemiyordu. sol eliyle elimi göğsünde tutuyordu sıkı sıkı, bir yandan da, meme uçlarımı yalar ve hafif hafif ısırırken, sağ eli sırtımı kalçalarımı ve kabaetlerimi okşuyordu. düşünüyordum da, inanılmaz bir şey bu, kendini, perdeleri kapatılmış bir odada, 13 yaşında bir kız tarafından çırılçıplak soyulmuş -çünkü ben ayırdına varmadan, giysilerimi teker teker çıkarmıştı- okşamalarının altında kıvranır bir durumda bulmak! aptallık değil mi? ama o sırada, biliyor musunuz, büyülenmiş gibiydim. bir yandan meme uçlarımı emerken bir yandan da bana durmadan: "öyle kederliyim ki. sizden başka kimsem yok. beni kendinizden uzaklaştırmayınız. gerçekten çok yalnızım." diyordu ve ben de hep, bunu yapmaması gerektiğini söylemeyi sürdürüyordum.

bu epey sürdü, sonra sağ eli yavaş yavaş aşağı indi. çamaşırımın üstünden dokundu bana. o sırada, zaten bir süredir ıslanmış durumdaydım. bundan utanıyorum; ama ilk kez böylesine ıslanıyordum ve zaten böyle bir şey bir daha hiç olmadı. o zamana değin kendimi hep, cinsel açıdan oldukça basit sayardım. bu yüzden, bu olanlar beni oldukça şaşırtmıştı. sonra, o tatlı ve incecik parmaklarını çamaşırımın içine soktu ve.. söylesenize, aşağı yukarı gözünüzde canlandırabiliyorsunuz, değil mi? açıklaması zor, biliyor musunuz? bir erkeğin o iri, pürtüklü parmaklarıyla yapabileceğinden tümüyle farklı bir şey. sizi temin ederim, inanılır gibi değil. sanki sizi bir kuştüyüyle gıdıklıyorlar. çözülmeye hazırdım. ama o yarı bilinçli durumumda bunu yapmamam gerektiğini biliyordum. tek bir kez kendimi tehlikeye atacak olursam, bunu hep sürdürürdüm ve böyle bir sırla yaşantımı büsbütün arap saçına döndürürdüm, besbelli bir şeydi. sonra da kızımı düşündüm. beni görse, ne olurdu? her cumartesi saat üçe değin benim ailemi ziyarete giderdi kızım; ama ya bir şey çıkarsa da habersizce döner gelirse ne yapardım? bunu düşündüm. ve olanca gücümü toplayarak doğruldum, bağırdım: "yalvarırım, dur!" ama durmadı. iç çamaşırımı çıkarmış ve beni yalamaya başlamıştı, öyle utangaçtım ki kocamın bile bunu yapmasına izin vermemiştim ve işte 13 yaşındaki bir kız beni coşkuyla yalıyordu şimdi. tümüyle kendimden geçmiştim, biliyor musunuz? ağlamak üzereydim. üstelik, olağanüstü bir şeydi bu yaşadığım, sanki cennete yükseliyordum. "dur!" diye bağırdım gene ve onu tokatladım. var gücümle. ve o da sonunda durdu. sonra doğruldu ve uzun uzun baktı bana. o sırada, ikimiz de çırılçıplaktık ve yatakta yarı doğrulmuş, birbirimizin yüreğini okumak istercesine, bakışıyorduk. o 13 yaşındaydı, bense 31.. ama vücudunu görseydiniz! altüst olmuştum. şimdi bile, çok iyi anımsıyorum, biliyor musunuz? bunun 13 yaşında bir kızın bedeni olduğuna hiç inanamıyordum ve hala da inanamıyorum. onunkinin yanında, benim vücudum ağlanacak kadar çirkindi. bu doğru, inanın.

niçin durmamız gerektiğini sordu bana. "bundan hoşlandınız, değil mi? başından beri biliyorum. hoşunuza gidiyor, değil mi? bunu hemen anlamıştım, biliyor musunuz? bir erkekle yapmaktan çok daha zevkli, siz de öyle düşünmüyor musunuz? zaten, bakın nasıl ıslandınız. size daha da çok zevk verebilirim. bakın bu doğru. sizi öyle mutlu edebilirim ki artık bedeninizi duyumsamaz olursunuz. bunu istiyorsunuz değil mi?" ama biliyor musunuz, tam da söylediği gibiydi. inanın bana. kocamla olduğundan çok daha iyiydi ve devam etmesini istiyordum. ama bu, olanaksızdı. "haftada bir kez yapalım bunu. yeter. kimse bilmeyecek. ikimizin arasında sır olarak kalacak, istersiniz, değil mi?" dedi o zaman bana. ama ben kalktım, sabahlığımı giydim, sonra da ona, gitmesini ve bir daha hiç gelmemesini söyledim. işte o zaman baktı bana. gözlerinde, her zamankinin tersine, hiç derinlik yoktu. bir kartona çizilmiş gibi dümdüzdüler. bomboştular. bir süre bana baktıktan sonra, sessizce giysilerini aldı, inadına yavaş yavaş giyindi, karşımda kendini sergilemek istercesine, sonra da piyanonun olduğu odaya döndü, çantasını karıştırıp fırçasını aradı, saçlarını fırçaladı, dudaklarındaki kanı mendiliyle sildi, çıkmak için ayakkabılarını giydi. gitmeden önce, bana dedi ki: "siz lezbiyensiniz, biliyorum. istediğiniz kadar anlamazlıktan gelin, ömür boyu, öyle kalacaksınız."

kız gittikten sonra, bir süre hiçbir şey düşünmeden, oturdum kaldım. nerede olduğumu bile artık kestiremiyor gibiydim. içimin ta derinlerinde, yüreğimin küt küt atışlarını duyuyordum, ellerim ve ayaklarım son derece ağırlaşmıştı ve boğazım da, güve yutmuşum gibi kurumuştu. ama kızım birazdan döneceği için, banyo yapmaya karar verdim. özellikle de bedenimin, o kız tarafından okşanmış ve yalanmış yerlerini yıkamak istiyordum. ama ne kadar sabunlanırsam sabunlanayım, gene de o vıcık vıcıklıktan bir türlü arındıramadım kendimi. gerçi bu sadece bir izlenimdi; ama olmuyordu işte. bunun üzerine, o gece kocamla seviştim. o pislikten kurtulmak için. elbette kocama hiçbir şey söylemedim. konuşamazdım zaten bu konuyu. ondan sadece benimle sevişmesini istedim ve o da seve seve bu isteğimi yerine getirdi. ondan yavaş olmasını ve her zamankinden daha uzun sürdürmesini istemiştim. çok nazik davrandı. olabildiğince uzun sürdürdü. ve son derece zevk aldım. evlendiğimizden bu yana ilk kez böyle şiddetli zevk alıyordum. çünkü bedenim o kızın parmaklarının anısını korumuştu. hepsi bu. müthiş zevk aldım. bunu itiraf etmekten utanıyorum. beni çileden çıkartıyor. işte "sevişmek" bu olmalı ya da "haz!" ama biliyor musunuz, bu da bir işe yaramadı. iki üç gün sonra, hala kız tenime yapışmış gibi hissediyordum. sonra da, gitmeden önce söyledikleri, kafamın içinde dönüp duruyordu. ertesi cumartesi, gelmedi. evde titreyerek bekledim onu, gelecek olursa ne yapacağımı bilemeden. onu beklemekten başka bir şey yapamaz olmuştum. ama gelmedi. bu normaldi. gururlu bir kızdı ve onuruna dokunmuştu. ne ertesi hafta geldi ne daha sonraki hafta.. zamanla unutacağımı sanıyordum; ama başaramadım. evde yalnızken, bir türlü sakin olamıyordum; çünkü o yanımdaymış gibi hissediyordum. ne piyano çalabiliyor ne doğru dürüst düşünebiliyordum. hiçbir şey yapamaz olmuştum.

suça yatkın insan

alfred adler

anne ve babasının davranışına karşı çıkan çocuk, yönelteceği saldırı için onların en zayıf noktalarını arayıp bulur.

tanınmış bir alman toplumbilimcisi, suç işleyenlerden şaşırtıcı derecede büyük bir bölümünün, suçların önlenmesiyle görevli ailelerden, örneğin yargıç, polis ve gardiyan ailelerinden geldiğini saptamıştır. öğretmen ailelerinin çocukları, gelişimlerini inatla ağırdan alırlar. hekimlerin çocukları arasında şaşılacak denli çok sayıda nevrozluya, rahiplerin çocukları arasında da yine şaşılacak denli çok suçluya rastlanır. anne ve babalarının böbrek ve mesane fonksiyonları üzerinde aşırı önemle durmaları, çocukların kendilerine özgü bir istemleri bulunduğunu anne ve babalarına göstermeleri için ele geçmez bir fırsat oluşturur.

suça yönelik kişiler kendilerinin cesur olduklarını düşünürlerse de, bu bizi aldatmamalıdır; suç, kahramanlığın bir korkak tarafından taklit edilmesinden başka şey değildir. suça yönelik kişiler kendini beğenmişlik karışımı bir kişisel üstünlük amacına ulaşmaya çalışır, birer kahraman olduklarına inanmaya bayılırlar.

suça yönelik kişilerin yaşam öykülerinde sık karşılaştığımız bir şeydir, bu kişiler eğlenmeyi seven bir kızla ilişki kurar hep.

çocukluğunda toplumsal bilinci felce uğratan neden ya da nedenler bulunup çıkarılmadıkça, bir suçluyu ıslah umudundan söz açılamaz. suça yönelik bir kişiye yardım elini uzatabilmemiz ve kendisinde toplumsallık duygusunu uyandırabilmemiz için, söz konusu koşulların onun geleceği üzerinde yapacağı etkileri bilmemiz zorunludur.

büyük çapta sorunları bulunan çocukları üç gruba ayırabiliriz: birincisi yetersiz organlarla dünyaya gelmiş, ikincisi nazlı ve şımarık büyütülmüş, üçüncüsü de ihmal edilmiş çocuklar.

organsal yetersizliği bulunanlar, doğanın kendilerine üvey evlat gibi davrandığı duygusunu taşırlar içlerinde. başkalarıyla paylaşma duyguları eğitim aracılığıyla gerektiği gibi geliştirilmezse, kendi kendileriyle aşırı derecede ilgilenme eğilimi gösterir, başkalarını sultaları altına almak için fırsat kollarlar. benim tanık olduğum bir olayda, ilgilendiği kızın, flört girişimlerini soğuk karşılaması üzerine kendini aşağılanmış hisseden bir oğlan, kendinden küçük ve aptal bir arkadaşını kandırıp kızı öldürtmüştü.

nazlı büyütülmüş çocuklar aşırı sevecen anne ve babalarından bir türlü kopamaz, ilgi alanlarını başkalarını da içine alacak gibi genişletemezler.

hiçbir çocuk yoktur ki tümüyle ihmal edilsin. yoksa süt çocukluğu döneminin ilk aylarından bile sağ çıkamaz. buna karşılık yetimler, evlilik dışı doğmuşlar, istenmeyen, çirkin ve anomalili çocuklar arasında ihmal edilmiş diye nitelendirilebilecek pek çok çocuğa rastlarız. biri ihmal edilmiş çirkin, diğeri şımarık büyütülmüş sevimli olmak üzere suça yönelik çocukların iki ana tipte yer almasını anlamak zor değildir.

ne yazık ki uygarlığımızda insanların çoğu ancak sınırlı ölçüde toplumsal işbirliği duygusuna sahiptir; bu sınırın dışına çıkılmasını gerektiren durumlarda, söz konusu insanlar başarısızlıkla karşı karşıya kalır. bu yüzden zor dönemlerde suça eğilimde bir artış gözlenir. sözünü ettiğimiz yoldan suçun kökünü güvenilir şekilde kurutmaya kalksaydık, insanlardan büyük bir bölümünü tedaviden geçirmemiz gerekirdi. ne var ki her suçluyu ya da suça yönelecek bir kişiyi bu yoldan iyi bir vatandaş yapmak, yakın bir gelecekte gerçekleşecek bir amaç gibi görünmüyor.

bir suçluyu doğru yola yöneltecek tek şey, onun kendi durumunu gereği gibi anlamasıdır.

suç işleyenlere kuşkusuz insanca davranmamız gerekir; ölüm cezasının suçluların gözünü yıldıracağı kuruntusuna asla kapılmamalıyız. ölüm cezası, bazen oynanan oyunun heyecanını artırmaktan başka işe yaramaz. elektrikli sandalyeyle idam edilen suçlular bile idamdan önceki son saatlerini hangi yanlışı yaparak yakayı ele verdiklerini düşünmekle geçirirler.

buddha

carl gustav jung

buddha'nın yaşamını, benliğin gerçeğe dönüşmesi ve ortaya çıkıp öznel bir yaşam olduğunu savunması olarak algılıyorum.

buddha'nın felsefesinde benlik tüm tanrılardan üstündür, insanın ve dünyanın varoluşunun özünü simgeler. benlik, insanın hem kendisinin hem de varoluşunun bilincine varmasını sağlar. o olmasaydı dünya da var olmazdı.

buddha insan bilincinin evrensel değerini görebilmiş ve insan bu ışığı söndürdüğünde, dünyanın bir hiçliğe yuvarlanacağını anlamıştı. schopenhauer'in büyüklüğü de bunu anlayabilmesinde ya da buddha'dan bağımsız olarak bu gerçeği yeniden keşfetmesinde yatar.

nasihat

edward whymper

son acıklı anı hâlâ havada asılı, bazen de sisin yayılması gibi süzülerek güneş ışığını kesiyor ve mutlu zamanlara dair hatıraları soğukta bırakıyor. sözcüklerle anlatılamayacak ölçüde büyük hazlar, kaldıramayacağım kadar büyük kederler yaşandı. tüm bunlar aklımdayken diyorum ki: istiyorsan tırman. ama cesaret ve dirayetin, aklını kullanmadığın takdirde hiçbir anlama gelmediğini ve anlık bir dikkatsizliğin hayatının mutluluğunu yok edebileceğini sakın unutma. hiçbir şeyi aceleyle yapma; her adımına dikkat et ve her şeyin daha en başındayken, sonunda ne olabileceğini düşün.

gül şiir

ahmet erhan

gece yarısı, karanlık bir bozkırda

ışıklar içinde akan bir tren kadar yalnızım

içinde onca insan, içinde dünya

soluk soluğa, demirden bir ırmağa mahkum

ve bilmeyen sonsuzluk nedir

haklı olan kim bu kargaşada

ateş ve su, yaşam ve ölüm, irin ve şiir

ucu bucağı olmayan bu çığlığın

ortasında nasıl barışılabilir

anlamak isterim, hangi yasa

bir beşikle bir darağacını

aynı ağaçtan, ne adına var edebilir

sorular sormak için geldim şu dünyaya

yasım acıların yasıdır

boynumu üzgün bir çiçek gibi kırıp da

yollara düştüğümde, başımda deniz köpüklerinden

ya da sabah yellerinden bir taçla

yürüdüğüme inanırdım - yanılırdım

geceyi günle, acıyı sevinçle kardığım

bu söylencenin bir yerinde durakladım

ve anlatamadım, konuşamadım bir daha

acını ödünç ver bana, gözyaşlarını

damarlarında uyuyan sevinci ödünç ver

yitirdim çünkü onları da

ilenmiyorum, el çırpmıyorum artık

ne aklımda yaşadıklarım üstüne düşünceler

ne de geleceğime dair bir tasa

gelirken çan çalmıyor yalnızlık

bir adam, bir sokak, bir ev

yüzler, gülüşler, susuşlar boyunca

soruların vardı senin, ne çok soruların

gözlerin dünyayı eleyip dururdu boyuna

bir fısıltı gibi başladı sevgim

çığlık oldu, kağıtlarda çiçek açtı sonra

sonrası.. mutlu bile olduk bazı

artık sen yadsısan da ne kadar

ya da ben bilmiyorum mutluluk nedir

anlatsın yollar, yollar, yollar

şimdi gece, soluğumu verdim içime

az önce kağıtlara gül kuruları serptim

dolaplardan kekik, nane kokuları çıkardım

öylece serptim, seni yazacağım diye

sen ki, deniz görmemiş bir deniz kızısın

aklımın almadığı bir yerde, öylesin

şimdi gece, iki kişilik bu yalnızlık

bize artık yeter de artar bile

dünyanın ölümünü gördüm, suyun toprağın

en yakın dostlarımın birer birer

vakitsiz açan çiçeklerin, vakitli doğan çocukların

ölümünü gördüm; ama kimse

inandıramaz beni öldüğüne sevgilerin

yaşam ki bir kum saatidir usulca akan

dolan sevgilerimizdir biz boşaldıkça

yaşımız biraz da sevgilerimizin akranıdır

vereceğimiz tek şey budur dünyaya

şu dağılgan yüreğimi, şu köpüklere imrenen

yüreğimi bir gün yollara atarsam

bir gün bir nehir yataklarına dolarsam, korkarım

suyumun çoğu senden yana akacak

bütün sözcüklere adını ekleyeceğim

güldeniz, gülekmek, gülyağmur, gülşarap

gülaşk, gülşiir, gülahmet, gülerhan

ey gül yaşamım, yitip giden düşlerim

gecelerdi, solgun - sessiz tüterdi yüzün

yatağımda bir kımıltıydın, dilimde türkü

uykusunda konuşurken sesini öptüğüm

varmak için beyninin kıvrak dağ yollarına

kokundu, bedenimi saran o ince buğu

esintisinde usul usul yürüdüğüm

ki değişmem yaseminlerle, portakal ağaçlarıyla

sanki bir kız yürürdü yollarda

evimin sokağına girer, paspasa ayaklarını silerdi

kapımı açardı gümüş bir anahtarla

sanki hep gelirdi, sevişirdik bazı, konuşurduk

tozlu kitapların yığıldığı odalarda

kalırdı duvarlarda gülüşünden bir tını

yatağımda bedeninden bir oyuk

benimse ellerim titrerdi, alnının aklığından

saçlarına saçlarına doğru titrerdi

şimdi kağıtların üstünde gidip gelen ellerim

titremiyor artık, yolunu biliyor şimdi

gece yarılarını çoktan geçti

bu şiir bitmeyince varolmayacak ellerim

ellerim uykusuz, ellerim geberesiye yalnız

süzülüp alçalıyor karanlığa doğru

bütün yaşamım seninle geçiyor belleğimden

seninle var ve seninle sürüp gidecek artık

bir akdeniz kentinde limon koklayan

ve hep ufkun ardına bakan çocuk

acıyı buldu sonunda, kanayan bir gülden

çaldı yüzünü bir yaşamlık

geçer şimdi dumanlı bir kentin sokaklarından

şaire çıkar adı - az buçuk kaçık

yeryüzünden silinmiş ırkların sonuncusuyum ben

oturup da şimdi aşk şiiri yazmam bundan

gülsün köpek sürüsü, lime lime edip

bu dizeleri, satsınlar haraç-mezat

doğru, benden sonra da tufan kopmayacak

ama haykıracağım laflarını tuzla kesip

yitip giden bu aşkı, nefesim tükenene dek

beynime bir sarkaç gibi vuruyor sorular

neresinde yanıldık biz bu yaşamın

hangi el bozdu büyüyü, hangi yazı

acılara hüküm verdi, soldan sağa taşarak

kalbimde yıllardır kabuk bağladı yaralar

ödüm kopuyor, bir gün hepsi birden kanamaya başlayacak diye

yenilmeyeceğim, boyun eğmeyeceğim hiçbir şeye

hep direnen bir yanım kalacak

adımın soluk izi, acının seyir defterinde

şimdi gece, bin dokuz yüz seksen ikiyle

üç yüz altmış beşi çarp - oradayım işte

yorgun değilim, umarsızım yalnızca

geçmişle geleceğin öpüştüğü yerde

bir nokta gibiyim ve çoktan dürüldü defterim

uçurumlar üstünde uçuşur dizelerim

onlara köprü olacak bir beden yoksa da

bu benim yalnızlığım, dalsızlığım benim

kana kana içtiğim çeşmelerden susayarak ayrılmak

titreyen bir ışık karanlıklarda

onu kim görebilir, kim tanıyabilir

sonu da hep bir soruyla karşı karşıya kalmak

boynumun borcu bu, ödenmedi yıllardır

her aşktan böyle bir şiir kaldı bende

yaşamımın bir dilimini özetleyen

unutuşun çiçekleri bunun için hiç açmıyor

donuyor bir gülüş tek bir dizede

yaşanmış yüzlerce anı, buruk bir özlem

çivileniyor beynimin bir yerlerine

geride -hayır- acılar filan da kalmıyor

bir boşluk yalnızca, uçurumlara özenen

nefret ediyorum ve seviyorum seni

girdiğin bütün kapıları açık bırak

birazdan git diyebilirim çünkü

çağım yalnız bırakmıyor beni

ellerini tutuşumda, usulca öpüşümde dudağını

çağım aramızda çekilen kanlı bir bayrak

uzayan, akan bir irin yolu gibi

sözcükleri güden çobanları var kalbimin

beynimin yaşamı saran kıskaçları

bitsin dediğim yerde bunun için başlıyorum

yitirdiğim her şeye dönüp de bakmam bundan

sensin yalnızlığa uzanan yolların düğüm yeri

ama şu anda içimde öyle çoğulsun ki

böyle irkilmezdim dünyayı kucaklasam

çapraz yalnızlıklar astım göğsüme

yollarda bir savaşçı gibi yürüdüğüm doğrudur

gözlerle, dillerle kuşatılmış bir ülke

kalbimdir ona tek sınır

susmayı bunun için severim bir çığlık gibi

donup kalır sesim kendi göğünde

onu ne anlayan, ne de duyan bulunur

yaşamım sonsuz bir hac yolculuğuna dönüşüyor burada

kendi içimde ya da uzak yollarda

bulduğum ve yitirdiğim bütün varlıklar

bir mozayiğe biçim veriyorlar sessizce

bende dünyanın acısıyla sevinci öpüşüyor

ırmakların birleştiği o nokta benim

itilip tekmelendiğim bütün kapılarda

bana atılan her taş şimdi çiçek açıyor

bir gün anlarsın beni neden suskunum

dünya içimde konuşurken böyle

bedenimi aşıyor yorgunluğum

karşında oturduğum masalardan dökülüp saçılıyor

bu öyle bir çığlık ki, susuşlar kalıyor geride

ondan öte her söz bir saçmalığı büyütüyor

adını çoktan unuttum, yüzün aklımda

ve bu şiiri neden sana adadığımı bilmiyorum

ama her güzellik nasılsa kendi adını bulur

bunun için ben gül dedim sana

yine de bir çiçeğe bunca yağmur yağarsa

kökleri toprağı saramaz olur

üstüne titrediğim her şeyi yitirmeyi öğrendim çoktan

söylenecek bir tek sözüm kalmazsa

çizerim yüzünü kuşların kanatlarına

her çırpınışta gökyüzüne dağılır

yüzün, hücrelerine varana dek uçuşur

kağıtların aklığına aşkın tortusu çöküyor

parklar, sokaklar, söylenmiş ya da söylenmemiş sözler

yazdıkça biraz daha unutuyorum seni

ve her yerde düş tacirleri, şiirseviciler

bir şeyleri yorumlayıp duruyorlar aptalca

büyüteçlerle inceliyorlar şu yitik ömrümüzü

ben aşkın son hasatçısı, son peygamber

gülünç, soyu tükenmiş bir varlığı oynuyorum boyuna

sana artık bir sığınak olsun bu şiir

noterlere ver onaylasınlar - her hakkı saklıdır

düşün, kalemimi sen tuttun yazarken

yeni okula başlayan bir çocuğa yardım eder gibi

öyle acemilikler yaptım ki ben

hiç kalır bu şiir onların yanında ve

nasıl ayaktayım diye şaşıyorum bazen

görüp göreceği son şey bu şiirdir dünyanın

çığlığımdan arta kalan bunlar olacak

aklımın son kırıntılarını da burada harcıyorum

bundan böyle ibreler hep eskiye vuracak

yakınmıyorum, yerinmiyorum hiçbir şeyle

kalırsa odalarda unutulmuş birkaç şiir

bir yeniyetmenin altını çizeceği dizeler benden

senin adın nasılsa bir gün hepsini tamamlayacak

yürekteki ok

cevat çapan

kasırga nasıl sökerse

meşeleri kökünden

öyle sarsıyor yüreğimi aşk

(sappho)

batan gün her sabah yeniden doğar

ama bu bizdeki süreksiz ışık

bir kere söndü mü ötesi gece

(catullus)

ne güzeldir güneşler sıcak yaz akşamları

kainat ne derindir, kalp ne kudretle çarpar

üstüne eğilirken ey akşamın pınarı

sanırdım ciğerimde kanın kokusu var

ne güzeldir güneşler sıcak yaz akşamları

(charles baudelaire)

dudak dudağaydı soluğumuz ve göz göze

aynalarımız içinden birbirimize uzanmış

deniz hafifçe sallıyor sessizliğinin dibinde sözlerimizi

ve dalga alıp götürüyordu son anıyı

geçip giden ay görüverirse gecesinde

çakıl çarşaflarda yatan şu bitkin gövdeleri

(andre verdet)

bir yıldız ve bir damla gözyaşım

değdiler birbirlerine ve birden

bir tek damla oldular

tek bir yıldız

kör olup kaldım sevda ile

ve sevda ile kör olup kaldı gökyüzü

bütün evrendi -ne fazla ne eksik-

yıldızın kaygısı, gözyaşının ışığı

(juan ramon jimenez)

inci çiçeklerinin

solgun ıslak yapraklarınca suskun

yattı yanımda şafakta

(ezra pound)

kolayca açar beni en ürkek bir bakışın

parmaklar gibi kapamış olsam bile kendimi

sen hep yaprak yaprak açarsın beni, baharın

-dokunup ustaca, gizlice- açışı gibi ilk gülünü

(e.e. cummings)

öyle derin ki gözlerin içmeye eğildim de

bütün güneşleri pırıl pırıl orada gördüm

orada bütün ümitsizleri bekleyen ölüm

öyle derin ki her şeyi unuttum içlerinde

(louis aragon)

üç kibrit çaktım karanlıkta arka arkaya

birincisi yüzünü görmek için toptan

ikincisi gözlerini görmek için

üçüncüsü ağzını görmek için

sonra kararttım dünyayı

hatırlamak için bütün bunları

kollarımda sıkarak seni

(jacques prevert)

binbir zambak ekiyorum hayatın tarlalarına

ak alınlı rüzgara binbir çocuk

iyilik tüten güzel sağlıklı çocuklar

ve ufka nasıl bakacaklarını biliyorlar

ezgilerle yükselirken adalar

(odisseus elitis)

benim için hep dingin bir coğrafya oldu bedenin

uysal deniz suyunun gökkuşaklarıyla çevrili

ve sert rüzgarlarına adanmış kız kadırgaların

bin yıllık kepezlerin açığından yelkenler fora

aşıp geçen yıldızların ulu burnunu

(andre verdet)

dudaklar, öpüşler, aşk; her şey yeniden doğar

ölümsüz, o yalın unutuşla

gecenin kızlarıdır yıldızlar

(octavio paz)

"şairlerin gerçek yaşamöyküleri, onların yapıtlarıdır."

karanlığın günü

leyla erbil

komşunu kendinde olanla imrendirmeyeceksin.

sen tutar ömrünü, cem sultan'ı kimin zehirlediğini araştırmaya adarsın, diyelim, cem sultan'ı fransızlar, diyelim ruslar zehirlemiş olsun, bundan sonra neyi değiştirir? ya da beriki, dante'nin divina commedia'sını ebul-ala maarri'nin, risalet-ül gufran adlı kitabından aynen çaldığını ispat etmekle tüketir hayatını; doğrudur da, çalmıştır, biliniyor da pekala, amma, ne fayda, gerçek artık o gerçek değildir, gerçek kaymıştır artık. divina commedia, dante'nindir! maarri'nin adı yoktur ortada. bütün dünya öyle biliyor ve böylece gerçek olmayan gelmiş gerçeği silmiş, yalanı yanlışı kazımıştır beynimize. eğer insanın içinde gerçek tutkusu cayılmaz ve yüce bir duygu olsaydı bu yanlışları benimseyemezdi insanoğlu. dante'yi değil, maarri'nin adını anardık. haklılık, ihanet, insanlık suçu; bunlar gerçek karşısında hayalet gibi kalmış, eskimiş kavramlardır, hiçbir şeyi değiştirmez gerçeği anlatmak!

şu emperyalizmin işlediği en ağır insanlık suçu nedir biliyor musunuz? dünyanın, insanların hala bağımsızlık, demokrasi, özgürlük gibi kavramlar yüzünden mücadeleye girebileceklerini ve kazanabileceklerini sandırtmasıdır! o istemeden, sanki yüce idealler uğruna, vatanseverlik adına çarpışabileceği ve dünyanın değiştirilebileceği umudunu besletmesidir. umudu körüklemesi, kışkırtmasıdır.

bugün milletler kendi kaderlerini kendileri saptayamazlar, bu kader başka güçlerce tanzim edilmiştir, edilmektedir ve edilecektir de.

ben o senin dediğin insan onuru sorununa geçmedim henüz. ben "batı'da da böyle oluyor bu işler!" demelerine karşı çıktım. batı'da oluyorsa ya da doğu'da da oluyorsa, yedi düvelde de aynen oluyorsa, mübah mı sayılacak günahlar, buna yanıt istedim.

"bu en iyisidir, bunu okuyun!" demek hakkını -halktan çok daha kültürlü olduğumuzdan ve kültürümüzün halkın aklının almadığı ve anlayamadığı bir şey olduğundan- kendimizde gören küçük burjuva buyurganlarıydık. onlarsa neye uğradığının farkına varamamış, kendi tiyatrosundan, kendi sinemasından, yazarından, resminden yoksun -daha önce böyle zevkleri tatmadığına göre neden yoksun olduğunu da bilemeyen- sazını çalıp türküsünü söyleyen, el çırpıp göbeğini atarak, bazı bölgelerde halay çekerek, bazı bölgelerde horon tepip hampir çekerek, bizden iyi eğlenip giden, bizi gereksinmeyen insanlardı.

peygamberimiz bir seferden dönüşünde, yolda "ey eshabım, şimdi küçük cihat bitti, büyük cihat başlıyor!" demiş; eshabıkiram, "efendim, büyük cihat nedir, kiminledir?" dediklerinde, "büyük cihat, kendi nefslerinizle yapacağınız cihattır!" diye açıklamıştı. 

bir kızla birlikte olmaktan utanıyor da gene birlikte oluyorsa bir delikanlı, o kızın ağına düşmüş demektir.

herkesin yaptığı iş, meydana getirdiği eser mizaç ve karakterinin aynasıdır. herkes yaratılışına göre davranır.

halkların kimi kazançlar elde ettiği doğru değildir, dostum. biz değişik zaman dilimlerinden bakıldığında öyle sanırız. halklar bugünün yeni teknikleriyle kuşatılmış bir dünyada, eski aşağılanmış durumlarını yeni biçimler içinde yaşamaktadırlar. bu biçimlerden biri de demokrasidir. bugün hitler yahudi öldüremiyor, onun yerine yahudiler öldürüyor; üstelik hitlercileri de değil. kölelik nereden kalktı? olsa olsa adı değişti!

insan anasının karanlık karnından bile mücadele ile kurtulur.

susma hastalığı dil tutulması değil hiçbir şeyi konuşmaya değer bulmama hastalığı olmalıdır.

yaşam öğretir kendini insana.. kedi, öz yavrusunu yer; insan, kendine yetemediğinden zulmeder, erkek diş biler kadına, kadın kocasını aldatır akla gelmez biçimde, kendi karmaşası dışında tertemiz kalmaya izin vermer yaşam, kendini savunmaya, hilekar olmaya sürükler senş, alıştırır kötülüklerine katar.