4.12.2008

klon

david b. resnik

13 ekim 1993'te, jerry hall, robert stillman ve üç arkadaşı, american fertility society (amerikan doğurganlık cemiyeti) toplantılarından birinde, dünyada şok etkisi yaratan bir makale sundular. makalede, insan embriyolarını klonladıklarına ilişkin deneyler yer alıyordu. o sıralarda, ileride yol açacakları büyük tartışmalardan habersizdiler. iddiaları, dünya gazetelerinin ilk sayfalarında manşet oldu. time başta olmak üzere pek çok dergiye kapak oldu. gazeteciler ve eleştirmenler, bir bebek çiftliği kurmak, hitler ve einstein ırkları yaratmak ve insan ırkını geliştirmek için çeşitli programlar ve cesur yeni dünya senaryolarıyla ortaya çıktılar.

dünyanın çeşitli yerlerindeki devlet görevlileri, araştırmanın korkunç ve vicdansız bir girişim olduğunu savundular. öte yandan, amerika başkanı clinton insan embriyolarının bilimsel bir amaç doğrultusunda kopyalanması için federal fonların kullanılmasını yasaklayan bir tebliğ yayımladı. halkın korkularını yatıştırmak için, hall ve stillman "gece hattı", "günaydın amerika", "larry king canlı yayını" gibi televizyon şov programlarında boy göstermekten kaçınmadılar. kendilerini bilgilenmeye ve bilgilendirmeye adamış birer bilim adamı gibi lanse ederek söz konusu araştırmanın getirdiği etik sorumluluktan sıyrılmak istediler.

yukarda anlatılan olaya daha yakından bakarsak, bu olayın dünyada büyük bir yankı yaratmasının, hall ile stillman ve meslektaşları tarafından gerçekleştirilen araştırmanın yanlış anlaşılmasından ileri geldiği açıkça görülebilir. hall ve stillman'ın embriyo klonlama işlemi birden fazla spermle döllenmiş yumurtalardan ortaya çıkan ve yaşama şansı olmayan embriyolarla yapılıyordu. birden fazla spermle döllenen yumurta hayatta kalamaz, yani ileride bir bebek veya yetişkine dönüşemez. yaşama şansı olmayan embriyolar, özel bir sıvıya konulmuş ve burada bunlar sekiz hücreli embriyolara bölünmüştü. sekiz hücreli embriyolar önce tek hücreli embriyolara bölünüyor, sonra tekrar bölünmeye başlıyorlardı. sekiz hücreli embriyoların bütün hücreleri genetik olarak aynı olduğundan, bu yöntem embriyo başına sekiz klon ortaya çıkmasına yol açıyordu.

bu araştırma şüphesiz önemli; ancak halkın ürettiği korkunç senaryolar bilimkurgu dünyasına terk edildi. öncelikle, embriyolar yaşayabilecek türden değildir; yani bu yöntemle, embriyolar bir gün yetişkin bir bireyin ortaya çıkmasına neden olamaz. yöntem, yetişkin bir insan üretebilecek şekilde geliştirilme kapasitesine sahip olsa da, bu haliyle buna olanak tanımıyor. ikincisi, insan tasarımında kullanılabilecek embriyoları üretmek genetik olarak mümkün değil. şu anda böyle embriyolar üretme girişimimiz, ancak yaşama şansı olmayan embriyoların ve özürlü çocukların ortaya çıkmasına neden olur. özel nitelikleri olan insanlar yaratmayı başarabilecek insan genetiği ve embriyoloji konusunda çok şey bilmiyoruz. son olarak şunu söylemek istiyorum: bu yöntemle üretilen klonlar yetişkinlerin hücrelerinden kopyalanmadı. yani bu araştırma, the boys from brazil veya jurassic park gibi filmlerde yer alan klonlama şekillerine hiç benzemiyordu.

klonlama deneylerine halkın tepkisi çoğu zaman negatif olsa da, araştırmacılar american fertility society toplantılarında övgü aldılar; hall ve stillman tarafından sunulan makale genel program ödülü aldı. üreme ile ilgili araştırmalar yürüten bilim adamları gebe kalmakta güçlük çeken çiftler için bu çalışmanın potansiyel önemine işaret ettiler. eğer bir çiftin üreyebilen yumurtaları sadece birkaç taneyse ve bu yumurtalar çok sayıda yumurta üretebilecek şekilde klonlanabiliyorlarsa, kadının gebe kalma olasılığı artar.