goethe

thomas bernhard

almanlar ona şair prens kılıfını giydirmişler. namuslu adam goethe, böcek ve aforizma toplayıcısı, felsefi semizotu salatasıyla. goethe'ye, o felsefeci küçük burjuvaya, goethe'ye, o yaşam çıkarcısına, dünyayı tersyüz eden değil ama kafasını alman ufak bahçelerine sokana. goethe'ye, o taş numaralayana, o yıldız falı bakana, o almanların filozof başparmak emicisine, ruh reçelini ne olur ne olmaz diye ve türlü amaç için kavanozlara dolduran goethe'ye, almanlara çoktan bilinen gerçekleri demet edip en yüksek düşünce ürünüymüş gibi satan ve lise öğretmenlerinin kulaklarına bu kulaklar tıkanıncaya kadar bunları süren goethe'ye, alman düşüncesine üç aşağı beş yukarı yüzlerce yıl ihanet eden ve onu hiç yorulmadan alman orta ölçeğine dayandıran goethe'ye, o felsefeci fare avcısına. goethe tüketim almanı; almanlar onu ilaç yutar gibi yutarlar ve etkisine inanırlar, iyileştirici gücüne; goethe, temelinde almanların otlarla şifa dağıtıcısından başka bir şey değildir, ilk alman homeopatı. goethe'yi içip iyileşiyor ve kendilerini sağlıklı hissediyorlar. ama goethe bir şarlatan, tıpkı şifacı otçuların şarlatan oldukları gibi ve goethe şiiri ve felsefesi almanların en büyük şarlatanlığı. o herkesin midesini bozuyor, bir tek almanların değil; onlar goethe'ye bir dünya harikasıymış gibi inanıyorlar. oysa bu dünya harikası yalnızca darkafalı, felsefeci bir bostancı. goethe hiçbir şeyde en iyiyi yaratmadı; her şeyin orta kararını yarattı. en büyük şair o değil, o en büyük düzyazı yazarı değil; tiyatro oyunları da shakespeare'inkilerle karşılaştırılacak olursa, bu fark uzun boylu isviçre çoban köpeği ile eğri büğrü bir frankfurt banliyösü fino köpeği arasındaki fark gibidir. faust nasıl bir büyüklük budalalığıdır! yazılar yazan bir büyüklük budalasının tamamen boşa çıkan çabaları; tüm dünya onun frankfurtlu kafasına üşüşmüş. frankfurtlu ve weimarlı büyüklük budalası goethe, büyüklük budalası kadın avında. almanların aklını çelen goethe, 150 yıldır onların vicdanlarında yer edip onları budala yerine koyuyor. goethe alman düşüncesinin mezar kazıcısıdır. onu voltaire, descartes, pascal'la karşılaştıracak olsak, doğal olarak kant'la, shakespeare ile; goethe ürkütücü biçimde ufalanır. şairi azam, ne gülünç; ama son derece alman bir kavram. büyük şair hölderlin'dir; musil büyük düzyazı yazarıdır ve kleist da büyük tiyatro yazarı; goethe bu üçü de değildir.