insan aydınlandığı ölçüde, hareketin maddeye içkin olduğunu kavradığı ölçüde, bu hareketi yaratacak bir failin gerekliliğinin yanıltıcı bir varlık olduğunu anladı; ve var olan her şey özü gereği hareket halinde olduğundan, devindirici gücün gereksizliğini hissetti; ilk yasa koyucuların özenle icat ettikleri kuruntuların ürünü bu tanrının, onların ellerinde, bizi zincirleyecek yeni bir araçtan başka bir şey olmadığı anlaşıldı ve bu hayaleti konuşturma hakkını yalnız kendilerine saklayarak, bizi köleleştirmek için başvuracakları gülünç yasalara destek olacak şeyi bu tanrıya söyletmeyi iyi bildikleri de ortaya çıktı. lycurgue, numa, musa, isa, muhammet; tüm bu büyük hinoğluhinler, bizim fikirlerimizin tüm bu büyük despotları, kendi ölçüsüz tutkuları için yarattıkları ilahları bir araya getirmeyi bildiler ve bazıları bu tanrıların yaptırımları aracılığıyla halkları esir edebileceklerine emindiler; bilindiği gibi, onlar ya kendilerine uygun sorular sorulmasına ya da kendilerine hizmet edebileceğine inandıkları şeye cevap vermeye özen gösterdiler.
bugün, hem dalaverecilerin vaaz ettikleri bir işe yaramaz bu tanrıyı hem de onun gülünççe benimsenmesinden kaynaklanan tüm dini kurnazlıkları aynı şekilde aşağılayalım artık! özgür insanlar artık bu çocuk oyuncağıyla eğlenmiyor. tüm avrupa'ya yaydığımız ilkeler arasında ibadetin her türünün ortadan kaldırılması da yer alsın artık! krallığı parçalamakla yetinmeyelim; putları da sonsuza dek ezip toz edelim: batıl inançla kralcılık arasında pek bir mesafe yoktur. kralların kutsanma ayininin ilk koşullarından biri, tahtlarını en iyi destekleyecek politik temellerden biri olarak hakim dini korumaktı her zaman için. ama bu taht devrildiğinde, sonsuza kadar ortadan kalktığında, onun dayanaklarını oluşturan şeyin de kökünü kazımaktan asla çekinmeyelim.
din özgürlük istemiyle bağdaşmaz; bunun farkındasınız. özgür insan, hristiyanlığın tanrıları karşısında asla eğilmez; bu dinin dogmaları, tören kuralları, sırları ya da ahlakı asla bir cumhuriyetçiye uygun değildir. biraz daha çaba; mademki tüm ön yargıları yok etmeye çalışıyorsunuz; hiçbirinin varlığını sürdürmesine izin vermeyin, bir teki bile kalsa hepsini diriltmeye yeter. eğer yaşamasına izin verdiğiniz şey kesin olarak tüm diğerlerinin beşiğiyse, tüm ön yargıların dirileceğinden emin olabilirsiniz!
sizin teizminiz, tek kelimeyle, sayısız alçakça cinayet işledi, cinayetlerin tek birini bile engelleyemedi.
ulusal eğitime dinsel bir masal karıştırmaktan uzak durun. bir tanrıya tapan sefiller değil özgür insanlar yaratmak istediğimizi asla gözden uzak tutmayalım.
tüm fikirlerimiz karşılaştığımız nesnelerin temsilleridir; nesnesiz bir fikir olduğu kesin olan tanrı fikri bizde neyi temsil edebilir? her ilke bir yargıdır, her yargı bir deneyimin sonucudur ve deneyim ancak duyuların harekete geçirilmesi yoluyla elde edilebilir; dolayısıyla, dini ilkeler kesinlikle hiçbir şeye dayanmazlar ve asla doğuştan değillerdir. anlaşılması en güç olan şeyin en önemli şey olduğuna aklı başında insanları nasıl oldu da ikna edebildik diye soracaksınız. onları müthiş korkutarak; çünkü insan korktuğunda artık akıl yürütemez; çünkü bu insanlara özellikle kendi akıllarından sakınmaları öğütlendi ve insanın bir kez aklı karıştığında her şeye inanır ve hiçbir şeyi incelemez. tüm dinlerin iki temeli cehalet ve korkudur. insanın tanrı karşısındaki kararsızlığı tam da onu dine bağlayan güdüdür. insan karanlık içindeyken hem fiziksel olarak hem de moral olarak korkar; korku onda alışkanlık halini alır ve ihtiyaca dönüşür: ümit edeceği ya da endişe duyacağı bir şey kalmadığında kendinde bir şeylerin eksik olduğuna inanır.
hiçbir tanrının karışamayacağı varlıklar olmamız gerektiği; bitkiler ve hayvanlar gibi doğanın gerekli kıldığı yaratıklar olarak bu dünyada olduğumuz, başka türlü olmasının da mümkün olmadığı gerçeğiyle; tanrı karşısında sorumlu olduğumuza yanlış yere inandığımız görevler yok olup gider; bunlarla birlikte tüm dini suçlar da yok olur: dinsizlik, günah, dine hakaret, ateizm vs. adı altında bilinen muğlak ve tanımlanamaz suçların hepsi.
tanrıları ancak onlarla alay ederek yok edebilirsiniz. eğer bu alaya öfke ya da önem atfederseniz peşlerinden getirdikleri tüm tehlikeler sürü halinde anında yeniden doğacaktır.