uzun lafın kısası

carlos fuentes: kapitalizm varsa çürüme de vardır.

montaigne: dünyanın en yüksek tahtına da çıksak, yine kendi kıçımızla oturacağız.

hermann hesse: haz denilen şey sürüp gitmez, seni yine çöl ortasında bırakıverir.

arthur cravan: çok yakında sokaklarda sadece sanatçıları göreceğiz ve artık sıradan insan bulmakta güçlük çekeceğiz.

talat sait halman: müziği baştacı etmeyen toplumlar, yaygaraya mahkum kalır.

lucretius: tüm dinler aynı ölçüde, cahiller için görkemli, siyasetçiler için kullanışlı ve filozoflar için gülünçtür.

paulo freire: mücadele, insanların, başkalarınca mahvedilmiş olduklarını görmeleriyle başlar.

sigmund freud: bazı bilinmeyen sinir sistemi bozukluklarının histerik semptomlara yol açması durumunda olay her zaman cinsel bir şeydir. her zaman.. her zaman..

alberto moravia: herkes kendi cennetini başkalarının cehennemine koyar.

tarık buğra: iyi yetişmemiş insanların ülkesinde düzen bir bozuldu mu, mağara devri, taş devri hortluyor.

thrasymakhos: doğru olmayan doğru olandan daha iyi yaşar.

dragan babic: insan, bir mahkumun başını soktuğu bir barınak olarak kabul ettiği ve dışarıya oranla daha rahat ettiği hücresine bağlandığı gibi, neden hayata bağlanır ki?

dizeler

murathan mungan

bazı yalnızlıklar haysiyettir

her şey para tarafından çürütülürken

ne dinin yardım ediyor ne damarlarındaki asil kanda mevcut olan

insan gibi yaşayıp insan gibi ölmene

aynı dedikodu fosillerinden beslenirken

akraba loblarda

dinselliğiniz ve cinselliğiniz

ne tarih bildiğiniz gibi, ne coğrafya hemşeriniz

dikey imha yatay geçiş

zaman tüneline yetişmeye çalışırken

postunu deldirdiğiniz periferi

dünyanın merkezi sandığınız başkentleriniz

bütün çağlar kapandı

kan çekiyor dünyayı

şeytanın okyanusunda yüzüyoruz hepimiz

kazananlar tarihi haklı çıkarmaz

biliyorsun madalyalar yalan söyler

iktidarın sağ elinden

daha iyidir karanlığın sol eli

onunla yazılır şiir

gece uykusuzdur

çünkü herkes onu uyur

yoldan gelip geçenler yığını ile

kitle arasındaki farkı bilmek ve belirtmek gerek

ölmeden ya da yenilmeden önce

aşk, nefret bilgisi gerektirir en çok

para kimsenin geleceği değildir

para geçmiştir, yalnızca geçmiş

tükettikçe geçmiş olan şimdiki zaman

varmaya çalıştığımız hedeften

bizi hep geriye savuran

uğruna harcadığımız

bütün bir geçmiştir para

oy verme

seni daha baştan suçlu sayan

genel kabule

kaos bağışıklıktır çoğu zaman

çünkü yüzleşmeden aşılmaz hiçbir tarih

altyazı geçerken dilsiz coğrafya

dünyanın bütün kürdistanlarında

bazı salaş duygular yaşını büyütür insanın

bazı sorular yalnızca zihin yorar

güçlüler gider kendi gürültüleriyle

babandan yapılma toprağa

gömüleceksin

gençlik pazar payı demektir

sistemin gramerinde

o kendisini çılgın ve asi sanır

asma hayat, takma köprü, sanal kimlik

stüdyo malı yaşananlar

hayat sandığınız şeyleri izlediniz

şimdi reklamlar

hiçbir uygarlığın ışık düzeni büyük çöküşü aydınlatamıyor

dünya yeni bir gezegen olacak nerdeyse

insanlık mars'ın yüzeyinden bildirdiğini

şemdinli'den hakkari'den bildiremiyor

hayat gün günden toplu intihar

her devlet büyük kundaklama

çalışır durumda sınıf sayaçları

krizden yapılma bütün dinlerimiz

çıkış kapısına yığılmış milyarlarca insanla

herkese yabancı bir gezegen artık dünya

yok olmak ve yok etmek için sıraya giriniz

hangi insan doğası dayanır

çağın rekabet hırs kar ve başarı değerlerine adanmış nihilizmine

her şey cool sinik ironik ve steril küresine içimizi azaltarak

yamanmaya çalıştığımız yeni dünya deseninde

hayat birçok şeyi kabul etmeye razı olmamızdan ibarettir

kusursuz bir gün razı olmamak için

kusursuz bir gün başka şeylere başlamaya

kimi sevsem büyük geldi yüreğim

diyelim buldun sonunda

kendin olmanın hayalini

yeni bir başlangıca imkan kalmış mıdır

acaba, oraya vardığında

bazen ömür yetmez

bazen izin vermez yaşadığın coğrafya

yetmez seni gündeliğin

karantinasından çıkarmaya

geçici körlüğe yol açmayan aşk

kalındır bazı aşkların sisi

yolunu saklar yolcusundan

bazılarının kaderidir

karıncanın bilgeliği

öldükten sonrasını yaşamak

ölmeden önce

şairlerin arasına karışan kısıtlanmışlardan korkulur

üç boyutta delemedikleri şiirin hıncını dünyadan alırlar

her şiir var olduğu dile aittir

çeviri odasıysa platon'un mağarasına benzer

yalnızca bir kez girilir

eksiksiz kavrayış anında şiir sahibine gülümser

susmaktan yapılmıştır bazı anlar

yüksek sesle okunduğunda dağılırlar

olanaksızlıkta söylemektir şiir

gün günden olanaksızlıkta

önceden kaybetmiş olmakla

yeniden kaybetmiş olmak

arasında

şiirin işi olanaksızlıktır

yahut kendi zıddına inanmak tekrar

yalın bir hassasiyete sahip yasalarda işler

adalet ve asalet isyanın ilk öğretmenleri

sularının kaynağı öfkeden önce iner

yaslanmadan küfrün çürük kolaylığına

öğrenir başkaldırmanın gramerini

delinmiş dağ, geçilmiş deniz, aşılmış uçurum

hayatta kalmak ne ki

sonuna dek direnmedikten sonra

deniz kokulu taşlar döşenmişti yollara

ben bile bilmiyordum nerde ayrıldık

söndür küllenmiş sözcüklerini geçmiş zaman

sararan firezleri geç

yorumu gökyüzüne bırakılmış uçurtmalı tepeleri

uzun bir yol için aldığın ne varsa bırak ardında

saklayabilseydim dalgın bakışlarımı böyle zamanlar için

saçlarını taradığım sular, rüzgar ve karanlık

bak adın yazılı yeşim taşından örülü duvarda

bazı sözler karanlıkta söylenir

bazı sözler hiçbir zaman

neden anlamıyorsun sevgilim

benim çocuk yüreğim aşkta cesur ayrılıkta korkak

yaz geçer yine gelir

yaz geçer iyi gelir sözcükler

yaz başıydı gittiğinde. ardından, senin için üç lirik parça yazmaya karar vermiştim. kimsesiz bir yazdı. yoktun. kimsesizdim. çıkılmış bir yolun ilk durağında bir mevsim bekledim durdum. çünkü ben aşkın bütün çağlarından geliyordum.

hayalet gemileri geçerdi

uykularımızın içinden

uzun denizlerde yorulmazdı gözlerimiz

birbirimizin güneşine baktıkça

en yeni yerlerimizi birbirimize borçlandık

çünkü aşıktık, kararlıydık, haklıydık

bir denize kaç dalga sığarsa

bir aşk birçok aşktan yapılıyor

ve ayrılınmıyor hiçbir seferinde

çarşafını değiştir denizin sevgilim

tropikal yaprakların, ayın

yüzüne düşen perçemlerini kaldır

hafızandan bütün lekeleri sil

alışmak çürütür gövdenin derinliğini

avcumda tenimin taç yaprakları

kalbimde kalabalık yeminler

vahşiyim, vahşiyiz

bu defne günlerinde

yaz başıydı gittiğinde. sersemletici bir rüzgar gibi geçmişti mayıs. seni bir şiire düşündükçe kanat gibi, tüy gibi, dokunmak gibi uçucu ve yumuşak şeyler geliyordu aklıma. önceki şiirlerimde hiç kullanmadığım bu sözcük usulca düşüyordu bir kağıt aklığına, belki de ilk kez giriyordu yazdıklarıma, hayatıma.

sevişmek için değil

yaşamak içindir çıplaklığın önemi

zamanı bizden ayrı parlayan bir şeydi

kanımda kımıldayan tutku

gecenin sözleşmesindeki mürekkep

derin bir ayindi

sen gittin

buluştuğumuz körfezler şimdi başka denizlerin çekiminde

sen gittin

ama doksan dokuz adın kaldı kalbimde

elim çoktan düşmüş kalbimin üzerinden

gözlerim yabancı hatırladıklarına

üzeri tırnak izleriyle kaplı bakır çanın

dağıtacağı hiçbir sis kalmamış oysa

ne burada ne hayatımda

dibi görünen bir sarnıcın çiğ kuraklığıyla

bakıyor gözlerim anlamından çıplak kalmış dünyaya

neden dönüşler loş zamanlara saklanır

neden kimse yola çıktığı gibi dönmez geriye

yaz başıydı gittiğinde. bir aşkın ilk günleriydi daha. aşk mıydı, değil miydi? bunu o günler kim bilebilirdi? "eylül'de aynı yerde ve aynı insan olmamı isteyen" notunu buldum kapımda. altına saat: 16.00 diye yazmıştın ve saat 16.04'tü onu bulduğumda.

kimsenin kendinden başkası olamadığı

o derin yalnızlık

el yazısı çocukluğudur insanın

bir aşk birçok aşktan yapılıyor

ve ayrılınmıyor hiçbir seferinde

solgun yollardan geçtim, bakışımlı mevsimlerden

ikindi yağmurlarını bekleyen

yaz sonu hüzünlerinden

gün günden puslu pencerelere benzeyen gözlerim

geçti her çağın bitki örtüsünden

oysa şimdi içimin yıkanmış taşlığından

bakarken dünyaya

yangınlarla bayındır kentler gibiyim

çiçek adlarını ezberlemekten geldim

eski şarkıları, sarhoşların ve suçluların

unuttuklarını hatırlamaktan

uzun uzak yolları tarif etmekten

haydutluktan ve melankoliden

giderken ya da dönerken atlanan eşiklerden

duyarlığın gece mekteplerinden geldim

bütünlemeli çocuklarla geçti

gençliğimin rüzgara verdiğim yılları

dokunmaların ve içdökmelerin vaktinden geldim

dönüp ardıma bakıyorum

yoksun sen

ey sanat! her şeyi hayata dönüştüren

ayların en zaliminde doğmuşum

okuma yazma öğreniyorum yıllardır

başka çağlardan kiraladığım odalarda

çalışıyorum geleceğe

ve şimdiki takvimin duvarındayım

zamansız pencerede

etimden uçurduğum uçurum

meşhurdum, meçhuldüm, mahsurdum

bir hafızken eskiden

mecnun kaldım şimdi

aşktan, senden, kendimden

n'olur sevmeden öldürme beni

alacânım

söyle, indi mi göğsüne heves

doğru okunmuşsa kitaplar -bir hayat, 'çok kişi' yaşanmışsa

artık her çelişkide bir dram güzelliği, bir ağıttan silkinen tragedya inceliği

bir yanımda o yaman geyik -ormansız gezdiremediğim-

sonra mürekkep karanlığı -yazarken yalnızlığım-

tenimde buram buram sahtiyan -arta kalan avlardan, avcılardan

ve kaşımın tetiğinde titreşip duran nişan

yani ki eksik babalardır bazı çocukların bütün eşcinselliği

ay battı batacak, deniz uykusuz

harmaniyemin etekleri dalga beyazı

aldırma be sevdiğim

her hasrette vardır elbet yarım kalmış bir yaz fırtınası

çünkü hiçtir bütün duygular

korkunun verimi yanında

yedi rekat günah kıldım bedenimde

dizlerinde yedi zikir secdeye vardım

ihmalin uzak meleğine teninde aldandım

yapayalnızdım kendi kalabalığım içinde

tarih kadar yalnız

aşka aşina, acıya unutkandım

bazı sözler karanlıkta söylenir

bazı sözler hiçbir zaman

kil ve dilden yapılıyor bütün putlar

kötülük her çağda din değiştiriyor

güncelin argosu tutsak alıyor herkesi

silahlar ve bankalar konuşuyor gün ortasında

tedirgin ruhlardır

başkalarının zamanlarını değiştiren

kendi bedenleriyle

güzelliğin ön şartı kayıtsızlıktır

kalıntıları ne kadar ipucuysa bir antik kentin

o kadar biliyoruz nedenlerini ve sonuçlarını

ayrılınca adını aşk koyduğumuz o şeyin

masumlar ne anlatır yüzlerinde

cennet, neyi yitirdikten sonra aramaya başladığımız şeydir

içimizdeki boşluktan başka nedir ki ölüm

bu boşlukla nereye gidilebilir

ne kadar sevsek o kadarız

sözlerini giyinmediğimiz şehirler bizi almazken

surların uyruğuyuz hepimiz

susuzluğa dayanıklı sesimizde

hülyalı adamların mırıldandığı

çöl şarkıları, su yorumları, bozulmamış yeminler

bütün zamanlarda birden yaşayanlar bilir

zaman geçirgendir

büyük rüyalar uzun sürer

büyük umutsuzlardır dünyayı değiştirecek olan

bazı erkekler meçhuldür daha yaşarken

ötekilerden

adımları yollarınızdan eksilir

kıyamazsınız köprülerine

konuları dağınık suçlar

mümkünsüz tariflere çıkar

yol soramazsınız hiçbirine

avuçları sızılı tütün ve kehribar gizi

gözlerinde dalgın uzaklıklar

hangi insan sonuna dek şair kalabilir ki

babası cüce olanlar

gün gelir başkasının yoluna duran dev olurlar

ortalamanın iktidarı her şeyi böylesine kirleten, sevgilim

budala çoğunluğun öldürücü hakları

tarihin yatay eğrisi

sığda sertleşmenin çelik suları

ortalamanın iktidarı bizi böylesine öldüren, sevgilim

insanlar ya ölürler ya terk ederler bizi

yalnızlık

yalnızca yalnızlık çizer kaderimizi

aşk da bir çeşit intikam, insan bunu da öğreniyor öldürüldükçe

ette dönen bıçak, şiirde akan kan

kalpte büyük zaman durmadıkça

bir tek gece vardır insanın hayatında

ömür boyu sürer nöbeti

çöl doğrudandır. insanın teniyle doğrudan ilişki kurar. çöle bakmayı bilmek gerek. çöle boş bakanlar, çölün boşluğundaki yoğunluğu göremezler. kendini durgunluğuyla saklayan güzelliği çölün, ağır ağır kıpırdar. çöl kendi ölümsüzlüğüyle ölümü yumuşatır. ölüm çölde gençliğini hatırlar. bu yüzden her şey sonunda çölleşir.

izin vermiyor içimdeki eşik

onca yol tarif ettim, şimdi bilmiyorum

araf mı dumrul mu geçemediğim

yürüyüp geçsem içim duracak sanki

dursam, kederimden öleceğim

kağıttan önce içinde acır insanın

beklemiş şiir

kafes örgüsünün dilimlediği dilde

sözcükler gafil niyetler galat

ne söylesen eksiktir

ilk hecenin bulunuşundan beri

dil fezada tek başına

payına düşen

nereye kadar

gidebildiğindir

onunla

kalbe yakın şiirlerin uzak görüşlü

okurlarını yeğlerim ben

pirinç ayıklamasını bilenleri

soğanı zarından soyabilen

anlamı kemiğinden ayırabilenleri

taşa, ağaca, kuşa, çiçeğe bir görümde

ad verebilenleri

diğerleri, sadece diğerleridir

gelir geçerler bir göz değimi

iyi ol, sağ ol, uzak ol

ama bir daha görme beni

the secret life of chaos

nic stacey

bu, çok basit bir soruya yönelik bir filmdir: buraya nasıl geldik?

insanları meydana getiren element ve bileşikler, inanılmaz biçimde, neredeyse utandıracak kadar yaygındır. insan vücudunun %99'u hava, su, kömür ve kireç karışımıdır. çok az da demir, çinko, fosfor ve sülfür gibi egzotik elementlerin izleriyle birlikte. aslında insan vücudunun çoğunu oluşturan elementlerin sadece birkaç pound tuttuğunu söyleyebiliriz. fakat bir şekilde, trilyonlarca sıradan atom mucizevi biçimde anlaşarak, kendilerini, düşünen, nefes alan, yaşayan insanlara dönüştürürler. bu basit yapıtaşlarının bir araya gelmesi mucizesinin nasıl olduğu sorusu hakikaten de sorabileceğimiz en kafa karıştırıcı sorudur. bu sorunun cevabının bilimin haddini aştığını düşünebilirsiniz. fakat bu değişiyor.

o, hem büyük bir bilim insanı hem de trajik bir kahramandı. 1912'de londra'da doğdu. adı, alan turing'di. alan turing olağanüstü bir adam ve şimdiye dek yaşamış en büyük matematikçilerden biriydi. modern bilgisayarı ortaya çıkaran pek çok temel fikri keşfetti. ayrıca, 2. dünya savaşı sırasında, alman askeri kodlarını kırmak için kurulan "x istasyonu" adlı gizli bir devlet projesinde çalıştı. fakat şifre kırıcılığı, turing'in dehasının sadece bir yönünü oluşturuyordu.

turing'in esrarengiz yeteneğinin bir parçası, geri kalanımızın hepsinden saklı olan örüntüleri görebilmesiydi. doğal dünya turing için nihai kodlarını sunuyordu. turing, nevi şahsına münhasır bir insandı. basit matematiksel denklemlerin, biyolojik dünyanın çehresini açıklama ihtimalinin bulunduğunu fark etmişti. ve bunu daha önce hiç kimse düşünmemişti.

süreç, "morfogenez" olarak bilinir ve çok kafa karıştırıcıdır. başlangıçta, embriyodaki her hücre aynıdır. sonra, hücreler bir araya gelmeye ve ayrıca diğerlerinden farklı olmaya başlarlar. herhangi bir düşünce veya merkezi eşgüdümleme yokken bu nasıl cereyan edebilir? aynı başlayan hücreler, bazıları gözün parçası olmayı bilirken diğerleri "deri ol" demeyi nereden bilirler? morfogenez, "öz-örgütlenme" denen şeye dikkat çekici bir örnektir. ve turing öncesinde, nasıl işlediği hakkında hiç kimsenin hiçbir fikri yoktu.

morfogenez üzerine kırılma yaratan raporundan az sonra, korkunç ve bütünüyle kaçınılmaz bir trajedi hayatını mahvetti. turing eşcinseldi. morfogenez raporunu yayınladığı yıl, arnold murray isimli bir adamla kısa bir ilişkisi oldu. ilişki iyi gitmedi ve murray turing'in evinde hırsızlığa karıştı. fakat turing bunu polise bildirdiğinde, murray'ın yanında onu da tutukladılar. mahkemede iddia makamı, turing'in üniversiteli eğitimiyle murray'ı sapıklığa yönlendirdiğini savundu. ağır ahlaksızlıktan hüküm giydi. sonra mahkeme hakimi, turing'e korkunç bir seçenek önerdi. ya hapishaneye gider ya da eşcinselliğini iyileştirmek için kadınlık hormonu enjeksiyonu uygulamasını kabul ederdi. ikincisini seçti ve bunun anlamı depresyonlar anaforuna gönderilmekti. 7 haziran 1954'te turing'in cesedi temizlikçisi tarafından bulundu. bir gün önce siyanürle zehirlediği elmadan bir ısırıkla kendi hayatına son vermişti. alan turing öldüğünde sadece 41 yaşındaydı. bilimin kaybı hesapsızdır.

kaos, dilde yerli yersiz en çok kullanılan kelimelerden birisidir; fakat bilimde çok belirli bir anlamı vardır. bilim der ki: "matematiksel denklemlerle tamamı tarif edilmiş bir sistem, herhangi bir dış müdahale olmaksızın, 'öngörülemez olmak'tan daha fazlasına muktedirdir. kaos, içinde hiç tesadüfi bir şey olmayan, çok ama çok basit, hakkında her şeyi bildiğimiz, tamamen determinist denklem kuralları, tümüyle tahmin edilemez çıktılara sahip olabilir."

kaos, bilimde hiç mi hiç hoş karşılanmayan keşiflerden birisidir. bilim camiasını bununla yüzleşmeye zorlayan adam edward lorenz adındaki bir amerikalı meteorologdur. 1960'ların başlarında, hava tahmini yapmasına yardım edebilecek matematiksel denklemler bulmaya uğraştı. fakat yanılmıştı. lorenz, mevcut hava hareketlerini tanımlamak için basit görünen matematiksel denklemleri yazdığında, denklemler kendilerinden bekleneni yapmadılar. esasında, belirli şartlar altında, dişlilerin başlama noktasındaki en küçük pozisyon farkı, ölçülemeyecek kadar küçük bir fark, kolun her bir dönüşünde giderek büyüyebilir. süreçteki her bir adımla, sistem gidiyor olduğunu düşündüğünüz yerden giderek daha fazla uzaklaşacaktır. lorenz etkileyici bir demecindeki şu radikal fikrini hep korudu: "bir kelebeğin brezilya'da bir kanat çırpışı, teksas'ta bir kasırgayı tetikler mi?" kudretli ve unutulmaz bir imajdı ve birkaç ay içinde dilimize yeni bir terim girdi: "kelebek etkisi". ve kelebek etkisi, bütün kaotik sistemlerin ayırıcı damgası, her yerde dönüşüm başlattı.

yüzyılların bilimsel katılığı birkaç yıl içinde çözüldü. saat gibi işleyen evren gerçeği yalnızca bir ilüzyona dönüştü. çünkü kaos her yerdedir. görünen o ki, öngörülemezlik içinde yaşadığımız dünyayla her yönden sıkıca bağlıdır. küresel iklim birkaç yıl içinde dramatik biçimde değişebilir. borsa ansızın çökebilir. bir gecede gezegen yüzeyinden silinebiliriz ve hiç kimsenin bu konuda yapabileceği hiçbir şey yoktur.

bilim insanları, doğal dünyanın; derin, temelden öngörülemez olabileceğini keşfettiler. fakat, onu öngörülemez yapan aynı nedenler, onun ayrıca örüntü ve yapılar yaratmasına imkan veriyordu. düzen ve kaos. görünen o ki, bu ikisi şimdiye kadar tasavvur edebildiğimizden çok daha derinden bağlantılı.

benoit mandelbrot sıradan bir insan değildi. alan turing gibi, mandelbrot'un da doğanın gizli örüntülerini görmekte doğuştan kabiliyeti vardı. geri kalanımızın anarşi gördüğü yerde o kurallar görebilirdi. herkesin sadece biçimsiz bir yığın gördüğü yerde o, şekil ve yapıları görebiliyordu. mandelbrot'un ömür boyu arayışı, gerçek dünyanın kaba ve düzensiz şekillerine basit bir matematiksel temel bulmaktı.

mandelbrot, doğadaki bütün değişik şekilleri tanımlayan benzersiz bir şey olup olmadığını sordu. bulutların kabarık yüzeyleri, ağaçların dalları, nehirlerin kolları, girintili çıkıntılı kıyı hatları, ortak matematiksel bir özellik taşıyor mu? evet, taşıyor. doğal dünyanın neredeyse tüm şekillerinin altında yatan, "öz-benzerlik" olarak bilinen matematiksel bir ilkedir. bu, giderek daha küçük ölçeğine indikçe, aynı şeklin hep kendi kendini tekrarladığı her şeyi tarif eder. güzel örneklerden biri ağaçların dallarıdır. küçük ölçeklere gidildikçe bu basit süreci tekrarlamak suretiyle hep çatallanırlar. aynı dallanma prensibi akciğerlerimizin yapısında, bütün vücudumuza dağılan damar yollarımızda vardır. bu, nehirler daha küçük akarsulara nasıl bölünür, onu bile açıklar. ve doğa, her türlü şekli bu yolla tekrar edebilir.

mandelbrot öz-benzerliğin tamamen yeni bir tür geometrinin temelini oluşturduğunu fark etti. ona bir isim bile verdi: "fraktal". mandelbrot kümesi. "tanrı'nın baş parmak izi" olarak adlandırılıyor. tıpkı ağaç veya brokoli gibi resmi daha yakından etüt ettikçe daha fazla ayrıntı görüyorsunuz. kümenin içindeki her şekil sonsuz sayıda daha küçük şekiller içerir. mandelbrot'un bebeği sonsuza dek devam eder. yine de tüm bu karmaşıklık sadece tek bir basit denklemden kaynaklanmaktadır: z=z^2+c. bu denklemin çok önemli bir özelliği vardır: kendini geri-besler. bir video döngüsü gibi, her çıktı, bir sonraki için girdidir. bu geri besleme, olağanüstü basit bir matematiksel denklemin sonsuz karmaşıklığın resmini üretebileceği anlamına gelir.

doğal dünya hakikaten de büyük, çiçekli ve uğultulu bir karmaşadır. garip şekiller ve lekelerin bir karmaşası. karmaşık sistemler, basit kurallar üzerinde yükselebilirler. büyük ifşaat işte budur. ve bu, hayranlık uyandırıcı bir fikirdir. evrenin tüm karmaşıklığı, bütün o sonsuz zenginlik, sürekli tekrar eden, akılsız, basit kurallardan çıkar. bu süreç güçlü olduğu kadar özünde öngörülemezdir de.

bu fikir hakkında insanları rahatsız eden şeylerden biri, kendiliğinden model oluşumuyla, şu ya da bu şekilde bir yaratıcının zorunlu olmamasıdır. tasarım, aktif müdahaleci bir tasarımcıyı zorunlu kılmaz. dizayn zaten evrenin kendisinin ayrılmaz bir parçasıdır. fakat belki gerçekten zeki bir tasarımcının yapacağı şey; evrene dev bir simülasyon tarzında muamele etmek, başlangıç koşulunu kurup bütün her şeyin tüm harikaları ve güzellikleriyle kendiliğinden olmasına izin vermektir.

george orwell: özgürlük, iki kere ikinin dört olduğunu söyleyebilmekle başlar.

bakmak aşktır

ilhan berk

kal böyle aşkım, kal böyle

ve yalnız

bana bak

bakmak aşktır

"soyundum işte sana yol olsun diye

böyle çırılçıplak böyle et ete

bırak gezinsin üstünde soluğum

saydamdır aşk, o naif şeytan

gözlerin, çıplak memelerin, dudakların

böyle işte böyle gel gir yatağıma

ve öp sonra da

durmadan bir daha, bir daha öp beni

böyle uzun bir yolculuk ister aşk

ve çek sonra da, daha bir kendine beni

çek ki

bileyim benim olduğunu

böyle işte böyle kasık kasığa

denge

jodi picoult

tanrı bir kapıyı kapattığı zaman bunu sadece başka bir pencere açtığı için yapar.

denge, sisten ve aynalardan başka bir şey değildir. yumruğunuzu bile sıkamadan bir yumruk yiyebilirsiniz.

mimarla doktorun hatasını toprak örter. avukat hata yaparsa ne yapar, biliyor musun? kabahati ya mimara atar ya da doktora.

hayatın kıpırdanan kelebek heyecanını bugüne kadar içimde yaşamadım. henüz yaşamadım. ama umuda benzediğinden eminim. bir kez hissettiğiniz zaman yokluğunu da anlarsınız.

dilekle dua arasındaki tek fark, birincisinde evrenin insafına kalmanız, ikincisinde biraz yardım almanızdır.

inançlar, hayallerimize ulaşmak için seçtiğimiz yollardır. bir şeyi yapabileceğine -ya da yapamayacağına- inanırsan her deneyiminde bunun doğruluğunu göreceksin.

kaygı, sallanan koltuk gibidir. sana yapacak bir şey sağlar ama ilerleme kaydetmeni sağlamaz.

aşk hiçbir zaman kolay değildir ama ancak eşcinsel çiftler için engelli parkur gibidir.

bu çoğu insana tuhaf görünebilir ama biri size çekici geldiği zaman bunun nedeni genellikle detaylardır. iyilikleridir. gözleridir. gülüşleridir. en çok ihtiyacınız olduğu zaman sizi güldürebilmeleridir.

güvence göreli bir kavram. kıyıya onu ayağınızın altında hissedecek kadar yaklaşabilir, sonra bir anda kayaların arasında paramparça olabilirsiniz.

yerçekimli karanfil

edip cansever

iğreti bir yaşayış içinde adam

duvarları yalnızlık yemiş bitirmiş

artık ölüm insanlardan olmuyor

aşkı duydum mu bir başıma kalıyorum

insandaki sevgiliyi eskitiyor bu çiçekler

sizi görmüyor muyum dikkat! trenlere çikolata yediriyorum

bunu her zaman yapıyorum akılla oynamak yani

öyle trenler var ki, insanı şımartıyor

çıkıp kuruluyorum pencere yanına gel keyfim gel

gidip duruyorum böylece, adımı bileceksiniz, çok ülkeli adam

üstelik daha kalkma saati gelmeden trenlerin

bir aptalın yalnızlığını seçin, çiçekler sulamakla olsun bu

bir menekşe duyuyorum ellerimsiz

o kadar güzel ki, amerika bile güzel

hep birden

hep birden bir şey oluyoruz işte

sana her zaman söylüyorum senin yüzünde gülmek var

bakınca bir yaşama ordusu çıkıyor aydınlığa

bir çiçek geliyorsun yer altı çevresinden

bir kartal gidiyorsun çıplağın ayaklarla

en saklı yerlerinden güzelliğin çıkıyor

ansızın doğan hayvanlar gibi güzel

bakınca bir şiir canlıyorum dünyaya

aşk iyidir bak

duyumunu artırır insanın

hey gidi duyumuna yandığımın dünyası

alıp vereceğin olacak ille

aşk maşk buz gibi yaşayacaksın

diyorum, bir şeye karşı komaktır günümüzde aşk

siz küçük adıyla mı çağırırsınız sessizliği

armut ağacı! iyi sabahlar!

uyanıp kalkınca çocuk olmalarım var benim

iyi ama, niye sevmeli her önüne geleni

herkesin, herkese, herkesi

daha dün yepyeni bir son koydumdu şiire

aldı, yepyeni bir kalabalığı getirdi

ama iyi yaptım, öyle mi değil mi

hepsi de beni buluyorlar, hepsi de bir yağmur uysallığında

ya da kendiyle bırakılması insanın

sizi

sizleri selamlıyor işte

aşk, o benim en güzel hayvanımdır

biriyim, cesurum, var mısın ellerime

bir başka sabaha kadar içelim

bir kişi bile değilim yalnızlıktan

çizeriz yeryüzünü kaygısız ayaklarla

yüzümüzdür bir yağmur ağırlığınca düşer

sonra pek anlamadan içkiler ne çabuk biter

ne kadar konuşursak o kadar bir sessizlik olur

adımızı sorarız birine, o bize adını söyler

sanki biz her cinsel olayda biraz gemici

bir gidip bir geldiğimiz o hayal illerinde

ah yaşasam diyorum, o günü bir daha yaşasam

ve hüzün.. isterik bir kadın gibi üstüne çekse beni

"size ben öğreteceğim dünyanın gizlerini!"

ve umutlar sonsuzdur. çünkü en büyük yaslar

en büyük ölümlerden sonra tutulur

birdenbire yapayalnızsanız her yerde

ve bundan korkuyorsanız

en küçük şeylerden bile

örneğin birine saati sorsanız

karşıdan karşıya geçseniz bir caddede

sesinizi alçaltıp dikkatle bakaraktan çevrenize

biriyle bir şeyler konuşsanız

ve her gün kitaplar, dergiler alsanız

postacı her gün mektup getirse

sözgelimi bir resmi dairede

fazlaca oyalansanız

şöyle bir iki otobüs kaçırsanız üst üste, neden olmasın

kaldı ki, hiçbir şey yapmasanız bile

tuhaftır

sanki herkes kuşkuyla bakacaktır yüzünüze.

giderek siz oluyorsa bütün bir kalabalık

yüzünüz yüzlerine benziyorsa, giysiniz giysilerine

ansızın bir hastanın kendini iyi sanması gibi

gücünüz yetse de azıcık bağırsanız

bir yankı: durmadan yalnızsınız

durmadan yalnızsınız.

yani bizim hiç korkmadığımız şeyler

doğrusu en çok korktuğumuz şeylerdir gerçekte

içimizde kahverengi bir dağ ölüsü yatar

bir yarasa ayaklanır. aç gözlü bir kuş

varır kocaman bir şey olmanın bilincine

bir özgürlük de değil bu, daha çok

bir özgürlük duygusu belki

bence bu duygunun bir karşılığı olmalı

tanrıya inandıkça tanrının olması gibi

kopunca kendimizden. ve her şeyden biraz kopunca

bir güç olduğunu sanırız yalnızlığın

hatta bir bakıma övünürüz de onunla

hep aynı çıkmazlara düşmek de var sonunda

bak işte, en soylu isteklerle odama geliyorsun

ve düşün, insanlığının en alımlı katında

her şey bu kadar doğal, her şey bu kadar güzelken

sorarım, neden böyle yabancı kalıyorum sana

bak lusin, çünkü ben sevmiyorum kadınları

bu tuhaf alışkanlığı, bu gereksiz yakınlığı

sense bencillik diyeceksin buna. ya da

bir zevk düşkünlüğü diyeceksin. oysa hiçbiri değil

insanlar yalnız kaldıkça

konuştukları dil de değişir

sonunda hiç anlaşamazlar. öyle ki

bir zaman parçası içinde, bir durumun

değişmez akışında, tekdüze

kalırlar bir sıkıntı avcısı gibi

ve bir gün anlarlar ki, bir güç değildir artık yalnızlık

ve bunu anlayınca, işte o zaman lusin

aşıvermek isterler bu zamanla durumu

koşarlar, koşarlar, tam sınıra gelince

sanki o tel örgülere yapışmış gibi

bir duman oluverirler ya da kaskatı

bir kömür parçası, bir ceset

nedir bu durumda insanın anlamı?

tek çıkar yol yaşamaksa lusin

yaşıyorum ben de kaygısız

değişmez bir anlamsızlığı böylece

bir insan yaşanmamışlığı bulunca

onu artık hiç kimse anlatamaz

kalır sonsuz gücünün buyruğunda

ve bütün kesinliklerin üstünde, yalnız

dolaşır bir ateşböceği gibi kendi aydınlığında

bence kaldırmalı bu doğum günlerini

insan bir yas gibi doğuyor yeniden

doğrusu ben anlamam ama

bir türlü insan vardır, der stepan

her yerde yalnız olan

bir türlü insan vardır

hem o kadar düşündüm ki onu ben

kim olsa biraz benzerdi lusin’e

her şey aynı her yerde

çok garip bir şekilde kirlenmenin

adıdır ölüm

herkesin ölü bir şeyi vardır

sayılar neden böyle yumuşak

neden hiç kimseler konuşmuyor

ben neden yalnızım

sen ne kadar içsen de

içmedin bir gün bile

çok karanlık bir cümlede durmuş gibiyiz

herkesin, ama herkesin yanılıp bir yerlere gittiği

insan yaşarken ölüler bırakmalı ardında

zakkumları mezarlara yakın dikmeseler ne iyi

ölümün rengi oluyor

insanın insana verebileceği en değerli şey

yalnızlıktır

kalbim, serseriliğim benim

kuzeyde, ince bir kar dağıtımında

çocukların oyun oynamadığı yerlerde

bulunmaya hazır ve

eski çağlara ait bir parayım

öğle sonu yaşlılıktır biraz

imgesiyim ölümün

nedense her başlangıçta bir acı vardır

bir güzelden bir güzele az mı sevinir

ben sulardan ırmakları tutarım

evet, der bir balıkçı

ne saatler işler ne de bir takvim sesi duyulur

denizle kurulur insan, denizlerden öğrenir yaşını

ve bilir diyordu herkes, bilir rodos’ta

inleyen bir kaya olduğunu ara sıra

kuşların konmadığı, yılanların sokulmadığı

kurtların uzak tuttuğu yavrularını

bir kaya, tek başına..

hayır, hiçbiri değildir

yalan her tenha kasabanın akşam saatidir

sorma bana, nereden geldim, neyim diye

anlaştık işte seninle, konuşmasak da

sevgiler tutkular devrimidir benim tarihim de

"sandal ağacı gibi olacaksın

üzerine inen baltayı kokuna boğacaksın."

"arkadaş tayfanın sarhoş olmayanı kurumuş dal gibidir

gece karşına çıktı mı uğursuzluk getirir."

öyle ya, bana sorarsanız terk etmeli insan yaşamı

ölümü göze almadan

ve anlamalı bir ağaç gölgesi gibi durmaktaki sakıncayı

gitmek

durmadan gitmek

ne ölümünü bilsinler ne yaşadığını

acımaktan bir zamansın ki bazan susarsın

çocuklar büyükler gibi konuşur sefaletten

biliyorsun, bizim her türlü yalnızlığımız

yeni bir dil olacak yarın

biliyordur tam göğsünün altında yaşar gibi

biliyordur ki bir eylemdir yerine göre susmak

bir şarkı ne zaman güzel değildir

sonu olduğu zaman

sonu yoktur çünkü güzel şarkıların

saygımız ki bir kuşun yarası kadar derin

çok uzaklara bakmaktır, diyoruz, durmadan saate bakmak

kuş olsun, insan olsun

yalnızlık sevmesini bilmeyenlerin icadı

sanki çok öpüşmelik kuşlar bunlar, çok sevişmelik

ve seninle biz iyi ki

sevmelerin ustasıyız, güzel şaşkınlıkların

önce yüreklerimizi alıştırmışız buna, sonra kafalarımızı

ki bu yüzden içimiz hiçbir zaman yoksul değil

yoksul olmadı

bakma sen, kuşlar bir uçumluktur ne de olsa

denizler bir fırtınalık görkemli

bizse kendimizi insan olarak

bir tohum gibi dikmişiz sonsuzluğa

"içinde uçtuğum gözlerin

yolların gidişine

dünyanın dışında bir anlam verdi." eluard

şairlerin flaşları kalpleridir

dışarıya da parlamalı biraz

kaldı ki ben içimde gezinmekten yoruldum

sensin, iyi anlarsın beni

gözlerine başka türlü bakıyorum

ben bütün gözlere başka türlü bakıyorum şimdi

yalnızlık gibi, ama yalnızlık değil

bildiğin, çok iyi bildiğin bir şeyin

uzağında kalmak duygusu belki

ve odur ki büyüklük

şiir insnaın içinden dopdolu bir hayat gibi geçerse

o zaman ölünce de şiirler yazar insan

aslına bakarsan en güzel aldanmaları yaşadık seninle biz

ben her şeyin bir bir yok olmasına o kadar alıştım ki

nerede okumuştum, hatırlamıyorum şimdi, biri mi anlatmıştı yoksa

mahpusunu kıskanan bir gardiyanı

ve düşün sevgilim, mahpusunu kıskanan bir gardiyan düşün

ne kadar acı bunlar

kıskanıyorlar hepimizi ve kıskanacaklar

güç iştir çünkü bir tarihi insan gibi yaşamak

bir hayatı insan gibi tamamlamak güç iştir

birazdan akşam olacak sevgilim

bütün heybetiyle akşam olacak

sevgilim, diyorum, oysa kimsecikler yok yanımda

bilmiyorum kime sevgilim dediğimi

bildiğim bir şey varsa

o kadar yeni bir anlamda söylüyorum ki bu kelimeyi

unutup birden zamanı ve yeri

onunla bir günü kutluyorum coşarak

onunla bir günü kutluyoruz sanki

gelecekten arta kalan bir mutluyum

ne yaparsan yap yürürlüktedir yetinmezlik

gelecekten utanarak dönen bir sevinçliyim

ya sizler

ey sırasını beklemeden gelen akşamüstleri

beklemek yoksullaşmaktır biraz da

ne de olsa