isaac asimov
son soru ilk kez 21 mayıs 2016'da insanlık ışığa henüz yeni adım attığında soruldu. sorulma nedeni beş dolarlık bir bahisti. şöyle oldu: alexander adell ve bertram lupov, multivac'ın iki sadık teknisyeniydi. dev bilgisayarın soğuk, tıkırdayan, ışıkları yanıp sönen yüzünün arkasında ne olduğunu bir insan ne kadar bilebilirse onlar da o kadarını biliyorlardı. hiç olmazsa artık tek bir insanın bütününü asla bilemediği devrelerin ve aktarıcıların genel planı hakkında birazcık bilgileri vardı.
multivac gereken ayarlama ve düzeltmeleri kendi kendine yapıyordu. böyle de olması gerekiyordu; çünkü insan eli ile bu işlemlerin yeterince süratle ve doğrulukla yapılması mümkün değildi. bu yüzden adell ve lupov bu dev üzerinde ancak yüzeysel ve çok kısıtlı çalışmalar yapabiliyorlardı. verileri ona yüklüyorlar, sorularda gereken değişiklikleri yapıyor ve çıkan yanıtları tercüme ediyorlardı. onlar ve onlar gibi olanlar multivac'ın zaferinden pay çıkarma hakkına kesinlikle sahiptiler.
onlarca yıldır multivac insanın ay'a, mars'a ve venüs'e gitmesini sağlayan gemileri dizayn etmişti. bunların ötesine gitmeye yeryüzünün fakir düşmüş kaynakları elvermiyordu. uzun yolculuklar için çok fazla enerji gerekiyordu. insan yeryüzündeki kömür ve uranyumu gittikçe artan bir ustalıkla kullanmıştı ama artık her şey tükenmek üzereydi. fakat multivac yavaş yavaş daha derin ve daha kapsamlı sorunları çözümleyebilecek kadar bilgilendi ve 14 mayıs 2061'de o ana kadar teori olan gerçek oldu.
güneşin enerjisi depolandı, dönüştürüldü ve tüm gezegende doğrudan kullanılmaya başlandı. bütün dünya bitmek üzere olan kömürü yakan, uranyum fizyonunu gerçekleştiren düğmeleri kapatıp ay ile dünyaya eşit uzaklıkta yeryüzünün çevresinde dönen bir mil çapında küçük bir istasyona bağlandı. artık tüm yeryüzü güneş enerjisinin görünmez ışınları ile çalışıyordu.
bu müthiş zaferin kutlamaları yedi gündür sürüyordu ve henüz sona erecek gibi de görünmüyordu. adell ve lupov en sonunda kalabalıktan kaçıp onları kimsenin aramayı akıl edemeyeceği bir yere saklanmışlardı. bu yer multivac'ın muazzam bedeninin bir kısmının görüldüğü yer altı bölmelerdi. bir tatili kesinlikle hak eden multivac da başında kimse olmadan tembel tıkırtılarla verileri düzene sokuyordu. teknisyenler bu duruma saygı duydular ve onu rahatsız etmeyi -başlangıçta- akıllarına getirmediler. yanlarında bir şişe getirmişlerdi ve bütün istedikleri, içkinin eşliğinde birlikte rahatlamaktı.