"bırak oğlum, kadıncağız burada gömülsün. su çatlağını bulmuş."
hrant bu hikayenin sonunda, "ermenilerin topraklarımızda gözü var" korkusuyla yaşayan milliyetçileri kast ederek, ellerini havaya kaldırıp haykırmıştı:
"evet bu ülkenin toprağında gözümüz var. ama alıp götürmek için değil, ta dibine gömülmek için!"
ülkem.. ne çok kalp gömülü dibinde. o çorak topraklar ne çok sevgi ve kederle anılıyor uzaklarda. her gün uzaklarda birileri için daha da güzelleşiyor stepler. ve bunu bilmeden, duymadan bile biliyoruz aslında orada yaşarken. yoksa neden güneydoğu'daki yaşlı adamlar -hayret, şimdi hatırlıyorum bunu- bakıp bakıp taş yapılara, cümlenin gerisini hiç getirmeden "bu binaları ermeni ustalar yaptı. bir daha kimse bu kadar güzelini yapamadı" desin? izmir'in sıcağında balkonlarda eteklerini yelleyen kadınlar niye ikide bir "rumlar binaların arasını aralık bırakırdı ki denizin esintisi şehre girsin. ah! şimdi öyle mi ya?" diye söylensin yelpazelenirken? fethiyeli ninem muhakkak, "gidenlerden" bahsediyordu. "biz döşeğe çarşaf geçirmeyi, turşu kurmayı hep onlardan öğrendik" derken. niye hiç sormadım ona "gidenlerin" kim olduğunu? niye şimdi hatırlıyorum hatırladığımı bilmediklerimi? gövdemde, öğrenmeden bildiğim bir bilgi uyanıyor sanki.
ülkemin kalbi.. ne çok kalp gömülü dibinde. biliyorlar aslında "gidenlerin" olduğunu ve saklıyorlar kalplerinde onların kalplerini. aslında herkes bilmeden biliyor gidenlerin uzaklardan bu topraklara kadeh kaldırdığını. hakikaten toprağın altında, dağların, ararat'ın dibinde ne olduğunu biliyorlar. sessizce. halklar sessizce hatırlar. çok sessizce..
ülke, unutmaz aslında. toprak da. bellek silinmez. sadece ne hatırlaması gerektiğini bilir. ta dibinde..