uzun lafın kısası

lenin: en iyi okuldur yenilgi yılları.

albert camus: tek başına mutlu olmakta utanılacak bir yan vardır.

paul valery: işinde iyi, düşünüşünde kötü bir adamdan daha tehlikeli bir şey yoktur.

djuna barnes: artık şundan eminim: insanın geçmişi ya da geleceği görebilmesi için biraz deli, yaşamı anlayabilmesi için yaşamın biraz dışında olması gerek.

francis bacon: karanlıkta bütün renkler aynı görünür.

tolstoy: bekarlıkla vedalaşmak geleneği boşuna değildir. ne denli mutlu olursa olsun, özgürlüğünü yitirmek acı gelir insana.

john steinbeck: kavga kadar insanları birbirine yakınlaştıran bir şey yoktur.

solon: talih ne kadar güler yüz gösterirse göstersin, ömürlerinin son günü geçmeden insanlar mutlu saymamalı kendilerini; çünkü insan hayatı kararsız, değişkendir; ufacık bir eylem yüzünden bir halden bambaşka bir hale geçiverir.

carl gustav jung: tımarhanelerdeki her bir hastaya karşı dışarda on deli dolaşır.

apostolos doxiadis: saman alevi gibi birden parlayıp sonra sönüvermek, vaktinden önce yetişen az sayıda dehanın ortak kaderidir.

sevgi soysal: erkekler, aptal kadın seyircilerin bolluğu yüzünden pek gelişemezler.

mithat cemal kuntay: güzel düşünülmüş yalana, üstü başı temiz rezalete insanlar muhtaçtır; içtimai silah olan iftirayı, teselli olan dedikoduyu, kazanılmamış parayı kaldır, bütün müesseseler yıkılır.

hatırlamak

tarık buğra

eski çağların ormanlarında, çok eski bahçelerde

unutulmuş kuşlar vardır, ben bilirim

yaklaşırlar bana, yalnız bana, allı pullu kanatlarla

yalnız benim duyduğum masallarla, ninniler, ağıtlarla

boştur ama, boş; bittiği yerden başlar

daha da dikleşerek yokuşlar

tanrı üfleyivermiş gibi söner de güneş

erir gider avcuma kondu konacak kuşlar

ve ben taş duvarlara, demir kapılara çarpar parçalarım bardakları

sanki eskiten, eciş bücüş eden

ben değilmişim gibi, çılgın naralarla karşıladığım

o mutlulukları, anları, elleri, dudakları

hatırlar, hatırlar, hatırlarım gene de

mıhlanıp kaldığım bu yoksul pencerede

başım döner, çıldırırım sonra da

hatırlamakla yeniden bulmanın

o kıl kadar, o aşılmaz uçurumu önünde

ve ben yeniden yur yıkar, sarar sarmalarım da

maviden, yeşilden kefenlere bebeklerimi

bitkin, terli, soluk soluğa ve üzgün, çok çok üzgün

yeni doğuşlar beklerim -terim daha soğumadan beklerim-

korku, dua, diş gıcırtısı- karmakarışık

mıhlanıp kaldığım bu yoksul, bu kör pencerede

tanrı küsmüş gibi -bilirim- bitecekti de ışık

eriyip gidecekti gümüş pullu uçuşlar

yumuşak, dost ve serin sokuluşlar

avcuma kondu konacak sandığım kuşlar

kuruntular kitabı

pablo neruda

yaşamak

bir yalnızlığı öbürüne varmak için

çoğul duymak kendini

ve yeniden doğmak bir başına

sürdürmek uğruna hayatımızı

bu kadar sıradan olmasaydık

yaşayamam yine de

fışkırıp durmazsa içimde ekinler

filizler ilkin, toprağı delip geçen

varmak için ışığa

ama karanlıktır toprak ana

karanlıktır benim derinlerim

sularda bir kuyu gibiyim ben

ardında yıldızlar bıraktığı gecenin

ve kırlarda yapayalnız sürüp gittiği

döndüm eve daha yaşlanmış

dünyayı kat ettikten sonra

sonunda düşeriz zamanda, bitmiş

alır bizi zaman, hepsi bu, biz ölüleri

sürüklenip gideriz varlıksız, gölgesiz

tozsuz, kelimelersiz, kalan kalır

ve artık yaşamayacağımız şehirde

bomboş kalır her şey, giysilerimiz, gururumuz

herkes bir şey satmak derdinde

kimse sormadı kimsin diye

artık bir şey sormuyorum kimseye

ne zaman ki başladı işkenceye

korları gizemli aşkın

ne zaman ki acı çektim

uykudayken, uyanıkken

aşktan ve acımadan

kesildi dostlar kervanı

çekip gittiler develeriyle

kendine kanlı canlı bir kız bul

ve bu saçmalıklardan kurtul

o kadar az biliyoruz ki

o kadar çok sanıyoruz ki

öyle yavaş öğreniyoruz ki

sorular sorup ölüyoruz

daha geniş bir uzay yok bu acıdan

hiçbir evren yok bunun gibi kanayan

sokağın ortasında uyandım

uzak güneyden kuşlar geliyordu

rüzgarda sesler çıkararak

gün boyu, sıra sıra

tüylerden bir donanma

yüreği çarpan

bir gök gemisi

geçip gitti

minicik sonsuzluğundan

pencerenin, arayıp sorduğum

çalıştığım, gözleyip beklediğim

çok ölümden doğdum

çok keder ısırdı beni

bir mutluluğu

öbürüyle değiştim

ama derinlerde, içimde

o yitik göldeki gibi

bir kuşun hayali yaşar

unutulmaz bir meleğin

gün ışığını dönüştüren

gözalıcı varlığıyla

gülden devinimiyle

küçük bir sarı tanrı

geçti kavaklar arasından

geçti rüzgar gibi hızlı

yüksekte bir ürperti bırakarak

saf taştan bir flüt

dikey sudan bir iplik

ilkbaharın kemanı

rüzgarda bir tüy gibi

geçti, küçük yaratık

günün nabzı, toz, polen

belki hiçbir şey; ama titreyip durdu

ışık, gün, altın

ölür bitki, gömülür yeniden

toprağa döner insanın ayakları

yalnızca kanatlar kaçar ölümden

geçmiş yaşamların

ve geçmiş zaman keşiflerinin akışında

kötü havaların bir yaratığıydım

bir ceset olarak kaldım şehirde

alışamam duvardaki nişe

fundalığı isterim ben, şaşkın

güvercinleri, balçığı, sayıklayışını

muhabbetkuşlarından bir dalın

amansız yüksekliklerin tutsağı

akbabanın hapishanesini

çantaçiçekleriyle süslü

sarp geçitlerin en eski çamurunu

ben, halkın şairi

bir taşralı, kuşbaz

koşturdum dünyada yaşamı arayarak

kuş kuş tanıdım toprağı

keşfettim ateşin uçtuğu yeri

enerji kaybını

ve ödüllendirildi benim yansızlığım

kimse bir şey ödemediyse de bunun için

çünkü ruhuma bastım o kanatları

ve kıpırtısızlık hiç tutunamadı bende

şehir mektupları

ahmet rasim

talebenin biri sorar: "hoca efendi, boğulanlar niye denizin üzerine çıkıyorlar?" hoca, bunun hikmetini birdenbire akıl edemez. fakat o zeki öğrenciye inandırıcı bir cevap vermek zorunda bulunduğu için der ki: "çocuklar görsünler de ibret alsınlar diye."

korkumdan matbaaya gidemiyorum. birkaç gün süren hastalığımdan ötürü müdüre bir dilekçe yolladım. okur okumaz öfkeden ateş kesilmiş ve hemen yerinden kalkarak: "bundan büyük kabahat olamaz. hasta olan mutlaka bir yaramazlık etmiştir. insan durup dururken keyifsizlenmez." demiş. karşısındaki: "efendim, soğuk almış, ne yapsın?" deyince daha da çok kızarak: "pencereleri kapayıp yatsaydı. hele o matbaaya gelsin de görür." diye cevap vermiş.

insan gariptir. hissine en çok tesir eden şeyleri beyninde tekrar eder.

malûm ya, aşk ve muhabbet su götürür şeylerden değildir. insan bir kere fitili aldı mı, idare kandili gibi, sabahlara kadar yanar tutuşur. herkesin sevdası da bir olmaz. kimisi, içinden yanar da belli etmez. yalnız, aşk can yakıcı alevini sevgiliye "ah!" şeklinde gösterir.

yahut gözlerimle görüp neşelendiğim şöyle bir mektup ile anlatmaya çalışır:

"sevgili cânânım! beni sönmez ateşlere yakan baştan çıkarıcı gözlerini görmeyeli, kalbim cehennem alevleriyle harap oldu. yanıyorum. o günden beri yanıyorum. hatırında mı? o gece ben sana kömürlükte ilânıaşk ederken, bekçi "yangın vaaar!" diye bağırmıştı da, sen "acaba nerede?" diye kulak verir vermez, ellerini aşkınla bin parça olmuş sineme götürerek yavaşça; "burada!" demiş idim. işte, gönül evimde o gece başlayan ateş henüz sönmedi ve sönmeyecek de. bu nâr ile ben kabre girersem bilirim ki dûzah tutuşur şûle-i âh-ı elemimden."

aşçıbaşı, memleketten henüz gelmiş olan amcasının oğlunu alarak civardaki kıra güneşlenmeye çıkmış. şöyle böyle gezinirlerken, çocuk tepeli birkaç kuş görmüş. sevmiş, şaşalamış, sormuş: "bunlar nedir?" aşçı dikkat etmiş. fakat dikkatten ne çıkar? o da ömrü boyunca böyle bir kuş görmemiş. düşünmüş, düşünmüş, demiş ki: "bunlar onlardır!" çocuk aldığı cevaptan hoşlanarak işi uzatmış. yine sormuş: "ya başlarındaki ibibikler ne olacak?" aşçıbaşı hazır cevaplığa alıştığı için birdenbire demiş ki: "bunlar onsuz olmaz!"

"ey sevgili, ey her hareketi övülmeye değer olan dilber, ey cilvesiyle eşi benzeri olmayan! nazlı bakışlarınız bu bahtsız, bu perişan âşığınızı deli ediyor. yemin ederim ki sizi seviyorum. sizden merhamet dileyen bir kulunuzum. yüzünüzün güzelliğini seyredebilmek şerefine nail olduğum zaman kalbim ölüm derecesinde çarpıyor. kapınızda köle, kul olayım. iltifatınız hayat verecektir. cevabınızı bekliyorum, ruhum, meleğim."

fikir ve hayal kuşları daima vahşidir. ufak bir itiraz taşı onu bir hayli zaman yuvasından mahrum bırakır.

avcıların av hakkındaki fikirleri de türlü türlüdür. bunların fakir olanlarından birine düşüncesini sordum: "beş, on para çıkarırım." dedi. zenginine sordum: "eğlencedir." diye cevap verdi. öbürü: "en iyi jimnastik sayılır." yine bir başkası: "bostan patlıcanı ile iyi kaçıyor." öteki: "işim yok, gücüm yok, işte bir merak." daha öteki: "tabip, 'çok gezmelisin' dedi de, işi bu yola döktük." mühim bir zat: "vücuduma o kadar iyi geliyor ki tarif edemem. gezindikçe karnım iniyor." beyitler düzmekle uğraşan bir genç: "avcılık dediğin, güzel kafiye aramaktan başka bir şey değildir." bir tabip: "av, zihni bir noktaya saplamadığı için bir nevi manevî istirahatı davet eder." hoca: "mübahtır, onun için herkesin hakkı vardır." esnaftan biri: "kasaba olan minnet azalır." bir yazar: "gazeteye sermaye çıkıyor." dediler.

güzelliğin türküsü

halil cibran

sadece kovalandığında hızlı koşabilirsin.

eğer sırrını rüzgara açarsan, sırrını ağaçlara söyledi diye rüzgarı suçlayamazsın.

sarhoş bir adam gördüğünde, "belki bu adam sarhoşluktan daha kötü bir şeyden kurtulmak için içiyordur." de.

birlikte güldüğün birini unutabilirsin ama birlikte ağladığını asla!

güzelliğin türküleriyse eğer söylediğin, çölün ortasında bile olsan seni dinleyen birilerini bulursun.

kurbağaların sesi, sığırlarınkinden daha yüksek olabilir. fakat kurbağalarla ne tarlayı sürebilirsin, ne üzüm sıkma cenderesini döndürebilirsin ne de derilerinden ayakkabı yapabilirsin.

juan de zumarraga

alberto manguel

peder juan de zumarraga, 1468'de ispanya'nın durango şehrinde doğmuş, bask ülkesinde aranzazu fransisken manastırında okumuştu. engizisyon'un en kutsal dairesi'ne getirilince imparator v. charles'tan aldığı ilk engizisyon görevi, ispanya'nın kuzeyindeki "biscay cadıları"nı ele geçirmek olmuştu. zumarraga gösterdiği başarıyla kendini öyle bir kanıtladı ki çok geçmeden seçilmiş piskopos olarak meksika genel valiliği'ne getirildi.

zumarraga 1536'dan 1543'e dek yedi yıl boyunca meksika engizisyon mahkemesi'nin başkanlığını yürütmüş, bu sürede dinin acemisi yerliler için bir ilmihal kitabıyla misyonerlerin yararlanması için hristiyan öğretisinin kısa elkitabını yazarak kutsal kitap'ın birçok yerli diline çevrilmesini gözetip denetlemiş; ayrıca tlatelolco'da soylu yerlilerin oğullarına "iyi hristiyanlar" olabilmeleri için latince, felsefe, retorik ve mantık öğretilen colegio de santa cruz'u kurmuştu. ne var ki zumarraga'nın adı meksika tarihini derinden etkileyen iki karşıt olayla ilişkilidir: yeni dünya'da ilk matbaa makinesini kurmaktan ve aztek imparatorluğu'nun zengin edebiyatının çoğunu imha etmekten sorumluydu.

zumarraga 1533'te ispanya'ya yaptığı yolculuk sırasında meksika'da bir basımevi kurmak için kendisine yardım etmeye istekli birini bulmak amacıyla seville'deki bazı matbaaları ziyaret etmiş ve kitap basımı konusunda zengin deneyime sahip yahudi dönmesi jacopo cromberger adındaki bir adamla anlaşmıştı.

zumarraga'nın engizisyon üyesi olarak yükümlülüğü, katolik kilisesi'nin düşmanı olarak görülen kim varsa -putatapanlar, zina yapanlar, tanrıtanımazlar, cadılar, lutheranlar, mağribiler ve yahudiler- aramak ve hepsini cezalandırmaktı, o da bunu görülmedik bir gaddarlıkla yerine getiriyordu.

zumarraga'nın bir yandan kitap üretirken diğer yandan onları imha etmesi arasındaki çatışkıyı anlayıp anlamadığını da bilmiyoruz. engizisyon mahkemesinin başkanlığına atanmasından kısa bir süre sonra elinde azteklerin dinsel nesneleri ya da yaldızlı kitapları olduğundan kuşkulanılan kişileri arayıp taramak için koloninin en ücra köşelerine ordularını göndermişti. rüşvet ve işkenceyle önemli sanat koleksiyonlarının yerini ve aztek ileri gelenlerinin sakladıkları bütün yerli kütüphaneleri ortaya çıkardı. sonunda elçilerine toplattığı şaşırtıcı çokluktaki resim ve kitabı tlatelolco'daki pazar yerinin ortasına istifleyen zumarraga, hepsini ateşe vermişti. görgü tanıklarının dediğine göre ateş günlerce ve gecelerce sönmemişti.

daha aydın olan bazı ispanyolların çabaları sayesinde kayıplar hakkında aşağı yukarı bir fikir sahibiyiz: teolojisi, şarkıları, öyküleri, tarihsel kayıtları, felsefe ve kehaneti, bilimsel incelemeleri ve astronomik haritalarıyla evren hakkındaki karmaşık görüşler.

ispanyol dominikenlerinden diego duran, 1588'deki ölümünden kısa bir süre önce yazdıklarında, yeni dünya'nın yerlilerinin din değiştirmesini sağlamak için onların gelenekleriyle dinlerini bilmenin gerekli olduğunu savunmuş ve diego de landa ile zumarraga gibi antik kitapları yakanları suçlamıştı:

"başlangıçta büyük bir azimle -ama pek az akılla- antik yerlilerin resimli belgelerinin hepsini yakıp yok edenler yanılıyorlardı. bizi yol gösterecek ışıktan yoksun bıraktılar. öyle ki, yerliler bizim huzurumuzda putlara tapıyorlar, bizse onların danslarında, pazar yerlerinde, hamamlarında, söyledikleri -antik tanrılarına ve efendilerine haykırdıkları- şarkılarda, yemek ve şölenlerinde neler olup bittiğini hiç anlamıyoruz; bunlar bizim için hiçbir anlam ifade etmiyor."

bugünlerde bahar indi

yaşar kemal

dünyanın ucunda bir gül açılmış

efil efil esen yele merhaba

karanlığın sonu bir ulu şafak

sarp kayadan geçen yola merhaba

ulaş benim gülüm güzel

insanlığım yolum güzel

kardeş sen öldükten sonra

vallah billah ölüm güzel

dünyada ilk kendi kendini

esir eden insan benim

ikincisini gösterirlerse eğer

kardeş olacağım

alnından öpeceğim üçüncüsünün de

kuş uçmaz, kervan geçmez bir yerdesin

su olsan kimse içmez

ölür de susundan

yol olsan kimse geçmez

sarp kayalara uğratır da yolunu

elin adamı ne anlar senden

çıkarsın bir dağ başına

bir ağaç bulursun

tellersin pullarsın

gelin eylersin

bir de bulutları görürsün, bir de bulutları görürsün

bir de bulutları görürsün

köpürmüş gelen bulutları

başka ne gelir elden

çın çın ötüyor yüreğimin kökünde şu dünyanın ıssızlığı

tanrı kimsenin başına vermesin böyle bir yalnızlığı

kuşlar sanatı

pablo neruda

sokağın ortasında uyandım

uzak güneyden kuşlar geliyordu

rüzgârda sesler çıkararak

gün boyu, sıra sıra

tüylerden bir donanma

yüreği çarpan

bir gök gemisi

geçip gitti

minicik sonsuzluğundan

pencerenin, arayıp sorduğum

çalıştığım, gözleyip beklediğim

çok ölümden doğdum

çok keder ısırdı beni

bir mutluluğu

öbürüyle değiştim

ama derinlerde, içimde

o yitik göldeki gibi

bir kuşun hayali yaşar

unutulmaz bir meleğin

gün ışığını dönüştüren

göz alıcı varlığıyla

gülden devinimiyle

küçük bir sarı tanrı

geçti kavaklar arasından

geçti rüzgâr gibi hızlı

yüksekte bir ürperti bırakarak

saf taştan bir flüt

dikey sudan bir iplik

ilkbaharın kemanı

rüzgârda bir tüy gibi

geçti, küçük yaratık

günün nabzı, toz, polen

belki hiçbir şey; ama titreyip durdu

ışık, gün, altın

ölür bitki, gömülür yeniden

toprağa döner insanın ayakları

yalnızca kanatlar kaçar ölümden

geçmiş yaşamların

ve geçmiş zaman keşiflerinin akışında

kötü havaların bir yaratığıydım

bir ceset olarak kaldım şehirde

alışamam duvardaki nişe

fundalığı isterim ben, şaşkın

güvercinleri, balçığı, sayıklayışını

muhabbet kuşlarından bir dalın

amansız yüksekliklerin tutsağı

akbabanın hapishanesini

çanta çiçekleriyle süslü

sarp geçitlerin en eski çamurunu

ben, halkın şairi

bir taşralı, kuşbaz

koşturdum dünyada yaşamı arayarak

kuş kuş tanıdım toprağı

keşfettim ateşin uçtuğu yeri

enerji kaybını

ve ödüllendirildi benim yansızlığım

kimse bir şey ödemediyse de bunun için

çünkü ruhuma bastım o kanatları

ve kıpırtısızlık hiç tutunamadı bende

göz

vladimir nabokov

temel bir yasa aramak aptalcadır, bulmaksa daha da aptalca. kötü ruhlu küçük bir insan, insanlığın tüm gidişatının zodiyak'ın sinsice dönüp duran burçlarıyla ya da boş ve dolu bir mide arasındaki mücadeleyle açıklanabileceğine karar verir; titiz bir bağnaz clio'ya yazman tutar ve böylece çağlar ve kitlelerle toptan ticarete başlar. o zaman ekonomik nedenlerin yoğun gelişimlerinin orta yerinden umarsızca seslenen, iki zavallı y'siyle bireyy'in vay haline. neyse ki böyle yasalar yoktur: bir diş ağrısı bir savaşa mal olur, hafif bir yağmur bir ihtilali önleyebilir. her şey akışkan, her şey şansa bağlıdır.

viktorya modası kareli pantolonlu o aksi burjuvanın, uykusuzluk ve migrenin meyvesi das kapital'in yazarının çabaları da boşunaydı. geçmişe bakıp kendi kendine "acaba neler olurdu böyle değil de şöyle olsaydı" diye sormasında ve olmuş olanın yerine başka bir olayı koyarak, hayatındaki sıkıcı, anlamsız, yavan bir anın yerine gerçeğin yeşertemediği muhteşem, neşeli bir olayın öne çıkmasını seyredişinde iç gıcıklayıcı bir zevk vardır. gizemli bir şey, şu hayatın dallanıp budaklanan yapısı: kişi her geçen anda bir yol ayrımı, 'böyle' ve 'öteki türlü'yü hisseder, göz kamaştıran sayısız zikzaklar geçmişin karanlık arka planında iki, üç kola ayrılır.

vızıldayan kurşunların verdiği müzikal zevki söze dökmek imkânsızdır ya da dört nala saldırıya geçmenin.

savaş her zaman çirkindir.

başka birinin canını alan insan her zaman katildir, cellat da olsa atlı asker de olsa.

askeri kahramanlık öyküleri geçmişte kaldı. doktorluğum sırasında savaş yüzünden sakat kalmış ya da hayatları mahvolmuş insanlar gördüm. günümüzde insanlık yeni idealler peşinde. kendini top yemi olarak sunmaktan daha aşağılayıcı bir şey yok artık. belki farklı bir yetiştirilme tarzı, insanlık ve toplumun genel çıkarları hakkında farklı yetiştirilmiş olmak, benim savaşa sizden daha farklı bir gözle bakmamı sağlıyor. ben hiçbir insana ateş açmadım veya süngü saplamadım. tıp alanındaki meslektaşlarım arasında savaş alanında olduğundan daha fazla kahraman bulabileceğinize emin olabilirsiniz.

bu göze çarpmayan şahitlerden, kondüktörler, taksi şoförleri ve kapıcılardan daha mahvedici bir şey yoktur.

gerçek hayatın birdenbire bir rüya olduğunun ortaya çıkması korkutucudur; ama kişinin akışkan ve sorumsuz bir rüya olduğunu düşündüğü şeyin birdenbire gerçeklik şekline bürünüp cisimleşmesi çok daha korkutucudur.

kıbrıs harekatı

uğur mumcu

1974 yazında atina'da "yunan cuntası" iktidardadır. "albaylar cuntası" 1967 nisan'ında "komünistlerin iktidarı ele geçirmelerine engel olmak" gibi bir gerekçeyi ileri sürerek işbaşına gelmişti. darbeden 3 yıl önce yapılan genel seçimleri papandreu'nun babasının liderliğini yaptığı merkez birliği partisi kazanmıştı. "ek" olarak bilinen merkez birliği partisi ile sosyalist solun birleşik demokratik sol parti olarak oy toplamı, oyların %64'ünü geçmişti. sağcı radikal milliyetçiler birliği partisi'nin bir başka sağ eğilimli parti ile birlikte sağladıkları oylar, ancak %36'da kalıyordu.

darbe yapıldığında gerçekten sol, demokratik yolla iktidara gelmek üzereydi.

1967 darbesinden önce yunanistan'da siyasal kargaşalar yaşandı. bu kargaşaların içinde "milliyetçi güvenlik gücü" olarak bilinen "paramiliter" bir sağcı örgütün kanlı eylemlerine tanık olundu. sonradan "ölümsüz z" adıyla romanlara ve filmlere konu olan lambrakis cinayeti'ne tanık olundu. solcu milletvekili lambrakis güvenlik kuvvetlerinin katıldığı bir planla öldürülmüştü. papandreu'nun adının da karıştığı "aspida davası" olarak bilinen bir siyasal davada, ordu içindeki sol bir cuntanın sivillerle işbirliği yaparak iktidara gelmek istedikleri ileri sürülmekteydi. darbeden önceki kargaşa böyleydi, darbeden sonra da siyasal cinayetler ve kargaşalar yine devam etti.

darbeden hemen sonra aspida davası'nın avukatı mandilaris öldürülüyor, cuntaya karşı yurt içinde ve dışında direnişler başgösteriyordu.

yunan cuntası'nın kendi içindeki kavgalar, siyasal ve ekonomik başarısızlıklar sonunda cuntanın önemli adamı general ionadis'in başını çektiği serüvenci bir grup kıbrıs sorununu kurcalamaya başladı. herkesin bildiği gibi sampson adlı kıbrıslı bir faşist, cuntadan aldığı emirlere uygun olarak makarios'u devirdi ve türklere karşı toplu kırıma başladı.

o tarihte, ankara'da chp-msp iktidarı işbaşındaydı. 12 mart döneminin yaraları sarılmak üzereydi. ülkede genellikle bir barış havası esmekte ve karşıt görüşler arasında hoşgörü ve uzlaşma eğilimleri filiz vermekteydi.

ecevit hükümeti, ada'ya çıkartma kararı verdi. çıkartma silahlı kuvvetlerce başarıyla gerçekleştirildi. bütün türkiye'de ulusal birlik havası egemen oldu. tam bu sırada hükümet içinde küçük bir uyuşmazlık başgösterdi. başbakan ecevit yurtdışına gidecekti. başbakan'a yurtdışındayken kim vekillik edecekti? chp'li başbakan yardımcısı eyüboğlu mu, yoksa msp genel başkanı erbakan mı?

ecevit, izmir'deki aliağa rafinerisi'ni açış töreninde bu uyuşmazlığı dile getirdi. ecevit hükümeti'nin istifasını bildirdi. 1975 yılında "cephe hükümeti" olarak bilinen 4 partili koalisyon işbaşına geldi.

ilginçtir; gerek yurtdışındaki ermeni terörü, gerekse iç terör, kıbrıs barış harekatı'ndan sonra hızlandı ve hemen hemen bütün ülkeye yayıldı. 1975 yılından sonra sağlı sollu cinayet örgütleri, birbirleriyle yarışırcasına eyleme geçtiler, ülkeye binlerce silah ve mermi sokuldu. 1977 seçimleri yapıldı, demokratik sol seçimden başarılı çıktı. orta sağdan transfer olan 11 milletvekili ile ecevit iktidarı kuruldu. cephe hükümeti döneminde olduğu gibi ecevit hükümeti döneminde de terörün önü alınamadı. türkiye'de yabancıların "destabilizasyon" dedikleri anarşi ve terör ortamı, tam anlamıyla sağlanmıştı. iktidara yeniden demirel hükümeti geldi. olaylar tırmanışa devam etti. ülke bir iç savaş eşiğindeydi. 12 eylül harekatı yapıldı ve terör geriletildi.

1974 kıbrıs barış harekatı'ndan sonra türkiye'de "destabilizasyon dönemi" başlamış ya da başlatılmıştır. ülke, bu tarihten sonra adım adım iç savaşa sürüklenmiştir.

kıbrıs çıkartmasından sonra yunanistan'da bu oluşumun tam tersine tanık olunması düşündürücü değil midir? barış harekatı'ndan sonra, atina'daki cunta düşmüş, yerine karamanlis'in başbakan olarak görev aldığı bir sivil hükümet kurulmuş ve yunanistan'da yeniden çoğulcu demokrasinin temelleri atılmıştır. papandreu'yu başbakan koltuğuna oturtan süreç, 1974 kıbrıs barış harekatı ile başlatılmıştır.

1974 kıbrıs barış harekatı'ndan sonra "örtülü bir iç savaş" tehlikesi içine itildi ülkemiz. bu tarihten sonra "destabilizasyon" adı verilen terör ve anarşi bataklığına sürüklendi, yurt dışında türk diplomatları, çoğu nato ülkesinde ermeni teröristlerinin saldırılarına uğradılar. 1975 yılından sonra türkiye'ye sokulan 50 milyar liralık silah ve merminin büyük çoğunlukla, nato ülkelerinde üretildiği ve bu ülkelerden yola çıktığı da anlaşıldı.

özetle kıbrıs, yunan cuntasına "mezar taşı" olmuş, türkiye'deki demokrasiyi ise anarşi ve terör bataklığına sürükleyen bir "kilometre taşı" olarak tarihteki yerini almıştır.

bozkırkurdu

hermann hesse

harry tipinde pek çok insan var dünyada, özellikle pek çok sanatçı söz konusu tipe mensup kişilerin arasında yer alır. bu tiptekilerin hepsi iki ayrı ruhu, ayrı iki insanı barındırır içinde; tanrısal ve şeytani, anne ve baba kanı, mutluluk ve acı çekme yeteneği, insan ve kurt harry'deki gibi düşmanca ve karmakarışık, yan yana ve iç içe sürdürür varlığını. ve hayli tedirgin bir yaşam süren bu insanlar seyrek mutluluk anlarında bazen öylesine güçlü duygular ve dile gelmeyen güzellikler yaşar, anlık mutluluğun köpüğü kimi vakit göz kamaştırarak öylesine yükseklere fırlayıp acılar denizinin dışına taşar ki, bu kısa süre için parıldayan mutluluğun köpükleri sağa sola saçılarak başkalarına dokunmadan geçemez, onları da büyüler. böylece acılar denizi üzerinde bütün o sanat yapıtları değerine paha biçilmez geçici mutluluk köpükleri olarak gözlerini açar dünyaya; öyle yapıtlar ki, içlerinde acı çeken tek insan bir saatlik bir süre için yazgısının alabildiğine üstüne çıkar, bir yıldız gibi parıldar mutluluğu ve onu algılayan herkese sonsuz bir nesne ve kendi mutluluk düşü gibi görünür. yaptıkları işlerin, yarattıkları yapıtların isimleri ne olursa olsun, bütün bu insanların gerçekte bir yaşamı yoktur, yani yaşamları bir varoluş değildir, belli bir biçim taşımaz, başkalarının yargıç, hekim, ayakkabıcı ya da öğretmen olduğu gibi kahraman, sanatçı ya da düşünür değildir bu kişiler; yaşamları sonu gelmeyen çileli bir devinimdir, kayalara vurup çatlayan dalgalara benzer, mutsuz ve acılı bir biçimde parçalanmıştır, tüyler ürperticidir; böyle bir yaşamın karmaşası üstünde ışıldayan seyrek yaşantılar da, eylemler de, düşüncelerde ve yapıtlarda saklı anlam dışında bir başka anlam içermez. bu tip insanlar arasında oluşmuş tehlikeli ve korkunç düşünceye göre, belki tümüyle insan yaşamı ciddi bir yanılgıdan öte bir şey değildir, ilk ana'nın ölü doğmuş bir yavrusudur, doğanın çılgınca ve dehşet verici başarısız bir denemesidir.

gecelerin insanı olması da bozkırkurdu'nun belirgin özellikleri arasındaydı. sabah, onun için günün korkup çekindiği, kendisine hiç uğurlu gelmemiş bir vaktiydi. yaşamında hiçbir sabah yoktu ki, şöyle doğru dürüst bir neşeyle, doğru dürüst bir sevinçle dolsun içi; öğle öncesinde hiçbir saat yoktu ki, elinden iyi bir iş çıksın, aklına parlak düşünceler gelsin, kendisinin ve başkalarının yüzünü güldürebilsin. ancak öğle sonraları ısınıp canlanıyor, iyi günlerinde ancak akşamüzerleri verimli, enerjik biri olup çıkıyor, bir kor gibi yanıp tutuşuyor bazen, gönlü şenleniyordu. yalnızlık ve bağımsızlık gereksinimi de buradan kaynaklanmaktaydı. hiç kimse yoktu ki, bağımsızlığa bozkırkurdu'ndan daha güçlü, daha ateşli bir gereksinim duyabilmiş olsun. henüz yoksulluk içinde yaşayıp ekmeğini kazanmakta zorlandığı gençlik döneminde, yeter ki karşılığında birazcık bağımsızlığına kavuşabilsin, aç gezmeyi, yırtık giysilerle dolaşmayı yeğlemişti. kendini asla para için, rahat bir yaşam için satmamış, asla kadınlara ya da güç sahiplerine kendini peşkeş çekmemişti; özgürlüğünü koruyabilmek uğruna bütün dünyanın gözleri önünde kendi çıkarına ve mutluluğuna yüzlerce kez sırt çevirmiş, elinin tersiyle bunları bir kenara itmişti. bir yerde memurluk yapmak, günü ve yılı belli zamanlara bölerek yaşamak, başkalarının sözünü dinlemek düşüncesi kadar iğrenç ve korkunç bulduğu bir başka şey yoktu. bir büro, bir kalem odası, bir dairede çalışmak ölüm kadar nefret ettiği şeydi, görebileceği en kötü düştü, bir kışlada yaşanan tutsaklıktı.

sokaktaki adam

attila ilhan

romancı, romanını “bir şeyler anlatan laf dizisi” olmaktan çıkarmadıkça, çağdaş çizgiyi yakalayamaz.

sokaktaki adam'da hareket ögesini, psikolojik ögeyi, romantik ögeyi tıpkı senaryoda olduğu gibi dengeli olarak kullanmaya çalıştım ve gerekli gördüğüm yerlerde hareketi planlara ayırdım; hatta decoupage yaptım. bence yirminci yüzyılın romancısı, okuyucusunun bir sinema seyircisi olduğunu bir an bile hatırından çıkarmamalıdır. bu yönden baktınız mı, sokaktaki adam cinematografique bir romandır. içleme iyice sindirilmiş, söylev ya da monolog olarak değil, hareket ve eylem olarak deyimlenmiştir.

unutma ki köylü toplumsal anlamda bir kere dağınık, ikincisi gerici, üçüncüsü bilinçlenmeye, en elverişsiz (ilkel bir üretime bağlı olduğu için) bir zümredir.

bizim meslek adamı yaşatmaz ama, öldürmez de.

ben hiçbir şey kaybetmem. çünkü hiçbir şey kazanmam. kazanmayanların kaybedecek şeyleri yoktur.

canımı sıkmayan şey yok. bu oda, şu divan, vereceğiniz para, şu pencere, siz ve her şey! ben insan haline gelmiş sıkıntıyım. dünya da vız gelir bana, kendim de vız gelirim. parayı verin, cehennem olup gideyim.

insanlar böyledir zaten, kendilerine ait oldu mu, her şeye kuş kondururlar. sokakta bir herif, bir kadınla yatar, fuhuş olur; kibar bir yerde aynı şeye fuhuş değil aşk derler. her şey buna göre.

sözlerimi anlamadan dinliyordu. bu da öbürleri kadar aptaldı.

ben, belki de ölü doğmuşumdur.

yüksekkaldırım’da bir adam, tanesi kırk kuruşa, çocuk kemanları satar. çalar da bu çocuk kemanlarını; itiş kakış, kalabalık kıyamet arasında, marifetini gösterir. ince bir ses, kulaklarınızı tırmalar. sebebi anlaşılmaz ve sual sorulmaz: bu adam, neden başka yerde değil, illa yüksekkaldırım’da kemanlarını satar? başka bir tarafta, aynı kalabalık, aynı patırtı yok mudur? vardır elbette! o nedense buranın adamıdır. her geçişinde onu takdir eder; fakat asla bir keman almazsınız.

siz hiç hakemin takdir edildiği maç gördünüz mü? ben asla! çünkü, ben hakemim.

eski zamanlar şimdikilerden iyiydi diyenlere inanmayınız. gelecek zamanlar, şimdikilerden iyi olacak diyenlere de inanmayınız. onlar kendilerini avutmak için konuşurlar. geçmiş, gelecek derken, kafalarında billurlaşmış hiçbir fikir yoktur. birincileri birbirlerinin tansiyonları ile ilgilenir ve ahmakça şeyler anlatırlar. ikincileri ise, birbirlerine sadece kızar ve kıskanırlar. anlattıkları, önünde sonunda, ötekilerinki kadar ahmakçadır. “evvelce bolluk vardı” lafı ile “ille de bolluk olacak” lafı arasında, çok mu fark buluyorsunuz? ben bulmuyorum. her ikisi de yalandır. onun için ben her ikisine de inanırım. yoksa şimdiki kıtlığa nasıl dayanabilirdim?

ruhsar: en inandığım babamdı, onu da anamla yatarken gördüm.

susmak, aptallığın değilse bile, iyi niyetin işareti sayılır.

sen beni sevmiyorsun. sevmeyi de düşünmedin. daha doğrusu düşünemezsin. kimse düşünemez. herkes, başkaları böyle yapmışlar diye, gider birine balta olur, yatar. iş, yatıncaya kadardır. ondan sonrası, bu sıkıntılı ilişkiyi bozmak için, iki tarafın öküzce çareler araştırmasından ibarettir.

kim aşkın aleyhinde atıp tutarsa, garanti aşıktır.

aşk yatağa düştüğü anda, bütün kadınları fahişe, bütün fahişelerinse erkek olduğu bence malumdur.

siz belki bilir, belki bilmezsiniz; aslında en çok yaşayanlar, ölülerdir.

bak, göreceksin; bu acı bizi ya adam edecek, ya da çıldıracağız. topumuz birden çıldıracağız.

sana bir şey söyleyeyim mi? apaçık bir şey: bu harpten kimse sağ dönmedi. onlar canlarını kaybettiler; ama ruhları sağ, aramızda dolaşıyor, yaşıyorlar. ya biz? bin beteri; biz ruhlarımızı kaybettik. milyonlarca ceset.

aslında her şeyin amatörü insana sıkıntı verir, edebiyatınki, bir de tüy diker. hele, fakülteli olursa! çünkü, hiçbir şeyi beğenmemek ya da her şeye hayran olmak küstahlığını yapmaya, kendinde hak görür.

konserde poz almak, bütün kitapları bir sahifesi işaretli bırakmak, bütün filmler boyunca artistlerin yalnız ne giydiğine dikkat etmek, insanı yalnız iyi cins ukala yapar. hatta, iyi cins bile olunamaz. iyi cins ukalalar, orospuluk eğilimlerini tuvale yansıtabilenler; başarısız çapkınlıklarını, şiirlerinde, romanlarında tamamlayanlardır. ötekilerine gelince, onlar için sadece hayran olmak ve kirletmek vardır. bunun da biçimini cins ukalalar tayin eder. can sıkıcı bir millet.

acı çekmiş bir çocuğa benziyorsun.

herhangi bir adam senelerce uğraşsa mutlaka şiir yazar. ya da, şair senelerce şiir yazmazsa, bu kabiliyetini kaybeder, mutlaka.

insanların arasında, salyangozlar gibi, yalnız gemiciler ve çingeneler evlerini beraberinde taşır.

hiçbir vakit tamamlanmıyor aşklar, yolculuklar, kıskançlıklar ve acılar.

ben başlangıçlarım insanıyım.

neden başladığım her şeyi tamamlamak beni iğrendiriyor?

acımak, başkalarının halini görüp, adamın haline şükretmesi demektir. onun için, sana birinin acıdığını anladın mı, içerlersin.

fırtına

hasan hüseyin korkmazgil

geceleri bambaşka bir adam oluyorsam

karışıksam kendimden yelimden kaçıyorsam

içimde anlamadığın bir beethoven fırtınası

ben bu fırtınayı yıllardır tanıyorum

yıllardır kendimi taştan taşa ama anlayamazsın

bu beethoven fırtınası bu ölüm bu ürkünç

tarlalar var bu fırtınada fabrikalar umutlar

dilsiz anlaşmalar var erkekçe davranışlar

ben bu fırtınayı yıllardır yaşıyorum

yüzükoyun kentlerin alacakaranlıklarında

pratik usun eleştirisi

immanuel kant

"insan eksik bir varlıktır."

bütün bilgiler deneyle başlar; ancak bu, bütün bilgilerin kaynağı deneydir anlamına gelmez.

insan usunun, kendi bilgi türü içinde şaşılası bir yazgısı vardır; o, çözemeyeceği birtakım sorularla yüklüdür; buna karşın onlardan kurtulamaz; çünkü bunlar onun yapısı gereğidir.

"yaşam bir varlığın, istek duyma yetisinin yasalarına göre davranma yetisidir. istek duyma yetisi bu varlığın tasarımları dolayısıyla, bu tasarımların nesnelerinin gerçekliğinin nedeni olma yetisidir. haz, nesnenin ya da eylemle yaşamın öznel koşulları, açıkçası bir tasarımın nesnesinin gerçekliğinin nedeni olabilmesi -ya da öznenin nesneyi ortaya çıkaracak eylem bakımından, güçlerinin belirlenmesini sağlaması- arasında sağlanan uyumun tasarımıdır."

öyle davran ki, senin istencinin maksimi her zaman genel bir yasa koymanın ilkesi olarak geçerlilik kazanabilsin.

"usun denetiminde iyi olandan başkasını istemeyelim; usun denetiminde kötü sayılandan başkasını yadsımayalım."

eğilimler değişir, insan onlara ilgi duydukça çoğalır, doldurulması düşünülenden daha büyük bir boşluk bırakır. bu nedenle eğilimler, us taşıyan bir varlık için her zaman yüktür. us taşıyan varlık, bu eğilimlerden kurtulmaya çalıştıkça eğilimler onun bu isteğini etkisiz bırakır. 

tutarlı olmak bir bilgenin en büyük yükümlülüğüdür.

bilim, bilgelik öğretisinden ne yapılması değil, tersine öğreticiler için herkesin gitmesi gereken bilgelik yolunu iyi ve açıkça tanınabilir nitelikte açmak ve başkalarını yanlış yola gitmekten alıkoyan bir davranış türü diye anlaşılırsa bilgelik öğretisine varan bir dar kapı demektir. bu, bekçiliğini her zaman felsefenin üstlenmesi gereken bir bilimdir.

835 satır

nazım hikmet

değil birkaç

değil beş on

otuz milyon

aç

bizim

ey

beni

ağzı açık

dinleyen adam

belki arkamdan bana

bu kalbini

haykırana

kaçık

diyen, adam

sen de eğer

ötekiler

gibi kazsan

bir mana

koyamazsan

sözlerime

bak bari gözlerime

bunlar

deli gözbebekleri

gözbebekleri

erkek güzeli

"biblos ilahı genç adonis"

köprü başında karşıma çıksa

belki bakmadan geçerim de

filozofumun yuvarlak gözlüklü gözüne

ve ateşçimin

dört köşe terli bir güneş gibi yanan yüzüne

bakmadan geçemem

bıktım artık canımın sıkıntısından

içimdeki bu ruh yıkıntısından

aldı fikrim şu hisseyi

müzeyi

gezmek iyi

müzelik olmak fena

çünkü

ben o floransalı jokondum ki

floransadan daha meşhurdur tebessümüm

hayranım felemenk ressamlarına

süt ve sucuk tacirlerinin tombul madamlarına

kolay mı üryan bir ilahe edası vermek

lakin

isterse ipekli don giyinsin

inek + ipekli don = inek

benziyor günlerim

bir istasyonun

bekleme salonuna

gözlerim dikili demiryoluna

kaçma dur

her yol romaya gider

-bu belki doğrudur-

fakat

fikri evvel gören her felsefenin

safsata iklimidir yelken açtığı yer

her habbe koynunda bir kubbeyi gizler

efendiler

huzurunuzda

maznun sıfatıyla bulunan bu eser

büyük bir üstadın en manalı kızıdır

tatlı maval dinlemekten gayrı usandık

sen ey

her şey

sen ey açlık

çıplak ayaklarına alnımı koyar

andederim ki

derim ki:

dövüşeceğim

benim, bizim, onun, onların değil

senin mukaddes karnın doyana kadar

deli çığlıklar atıp avaz avaz

burnumun dibinden gelip geçti de yaz

ben, bir demet mor menekşe olsun

getiremedim

sana

içimde yaprak kımıldamıyor

deliksiz uyku gibi rahat

geniş

içim

rahat

geniş

içim

havalarda mavilikleri

yeni doğmuş bir çocuk gibi

seyrediğim-

-den

dün

ben

şehrin meydanına gidip

"onlar için

kardeşlerimizi öldürmeyelim

ölmeyelim"

dedim

şüphedeyim

şüphedeyiz

şüphe:

çıplak ayaklı bir gece gibi

ilerliyor içimde

fakat sevmek

anlamak

demek

değil

şuurun

çok uzun

bir köprüsü var

duymakla anlamanın arasında

sen de sevdin onu

onu duydun

fakat anlamadın

öldü

ağladın fakat

bizim gibi ağlamadın

onu sen anlamadın

anlamadın

anlamadın

iki serseri var

birinci serseri

köprü altında yatar

sularda yıldızları sayar geceleri

ben

ne köprü altında yatan

ne de atlas yakalı sarhoş sofralarında

saz çalıp arabistan fıstığı satan-

-ların

şairiyim

topraktan, ateşten ve demirden

hayatı yaratan-

-ların

şairiyim

ben

ben hızımı asırlardan almışım

bende her mısra bir yanardağ hatırlatır

ben ne halkın alınterinden on para çalmışım

ne bir şairin cebinden bir satır

benim ilk çocuğum, ilk hocam, ilk yoldaşım, 19 yaşım

sana anam gibi hürmet ediyorum, edeceğim

senin ilk arşınladığın yoldan gidiyorum, gideceğim

benim ilk çocuğum, ilk hocam, ilk yoldaşım, 19 yaşım

döndürmedi rüzgar beni havada yaprağa

ben kattım önüme rüzgarı

ben

24 saatte 24 saat çalışan

sarı kemikli sırtında

kırbaç izleri nasırlaşan

milyonların

evladıyım

ben onların

doludizgin feryadıyım

asyanın

sonsuz, sıtmalı, sarı

bataklıkları

vardır

madraslı bir ihtiyar

azabı azapla tedavi edin demiş

torbanı doldurmak için yaşıyorsun

sen

hayır

seninle böyle konuşmak istemem

hem

ben ki yegane asaleti

dişli düşmanla boğuşmakta bulanım

seninle boğuşmak istemem