cemil meriç
kemal tahir bir defa bir müşahede adamıdır. başka kelime olmadığı için söylüyorum. türk insanını bizzat tanıdı. muhtelif örnekleri ile tanıdı, hapishanede. hapishane mükemmel bir laboratuvardır. insanları tanımak için en mükemmel alandır hapishane. insanlar oraya maskesiz girerler. bütün zarafetlerini, medeniyetin vurduğu bütün cilayı dışarıda bırakırlar, soyunarak girerler hapishaneye. binaenaleyh kendileridir. oyun oynanmaz. hapishanede herkes kendisidir. hiddetleriyle, zaaflarıyla, efendilikleriyle, feragatlarıyla ve umumiyetle hapishaneye giren adamlar şahsiyet sahibi adamlardır. kavga edecek kadar cesaretleri vardır. adam öldürecek kadar cesaretleri vardır. yani köşelidirler, serttirler ve insanın belli vasıflarını temsil ederler. kemal bu adamlarla 13 sene beraber yaşadı. hapishaneye girmeden evvel marksizm'le temas halindeydi. marx'i tanıyordu az-çok. çıktıktan sonra bu gençliğinin ideolojisine bağlı kalmak mecburiyetindeydi, çünkü marksizm birçok şeyleri izah etmekteydi onun dünyasında. ve gerçekten de eğer insan islâm değil ise, eğer insan hidayete ermemişse ve bütün ruhunu islâmiyet'e vakfetmemişse, dünyada benimsenebilecek tek ideoloji marksizm'dir. batı'nın bize sunduğu ideolojiler içinde tek tutarlı olan, batı'yı son vardığı noktada temsil eden düşünce bütün olarak marksizm'dir. yani böyle bir tercih bahis konusu olursa fikir adamı ya islam olabilir, ya marksist olabilir.