15.09.2012

czeslaw bojarski

erik orsenna

15 kasım 1912'de dünyaya gelen czeslaw bojarski'nin tek hayali büyüyünce mühendis olmaktır. danzig politeknik enstitüsü'nden mezun olur. ama alman tehdidi yüzünden orduya yazılır ve çok geçmeden subay olur. ikinci dünya savaşı'nın başlarında yakalanır. macaristan'daki bir toplama kampından kaçarak fransa'ya sığınır. eline geçen ilk fırsatta da yeniden 1. polonya bölüğü'ne katılır.

savaş sona erince vic-sur-cere'e yerleşir ve bir fransız kadınla evlenir. teknisyen olarak iş bulur. mucitlikte dener şansını. göründüğü kadarıyla çok işe yarayan bir tıkaç, bir de tıraş bıçağı icat eder. ama ne yazık ki bu prototiplerin üretilmesi pahalıya mal olmaktadır ve hiç kimse lisanslarını almaz. bunun üzerine bojarski yeteneklerini bir başa sektörde kullanmaya karar verir.

1950'den itibaren fransa merkez bankası alarma geçer. mavi fon üzerine 1945 cinsi 1000 franklık sahte banknotlar piyasada dolaşmaktadır. tehlike büyüktür; zira sahte paralar neredeyse kusursuz, adeta birer sanat eseridir. komiser bertoux ile amir perrier'in selefleri soruşturmaya başlarlar. sonuç sıfır. bütün ipuçları boşa çıkar. yaratıcı, eserlerini yayma konusunda da uzmandır.

yetkili merciler sinirlenmeye başlar. üstüne üstlük 1958'de yeni bir sahte banknot, nefis 5000 franklar tedavüle çıkar. bunun ardından dört sene sonra yeni bir şaheser, 100 yeni franklık bonaparte'lar gelir.

17 ocak 1964'te polis, czeslaw bojarski'nin paris'in güney banliyösünde, montgeron'da bulunan evinin kapısında biter. biri rus, öbürü polonyalı iki kişi onu ele vermiştir.

evin içi aranır. daha ilk dakikalarda polisler bir sandık bulurlar. sandığın içinde yığınla devlet tahvili uslu uslu durmaktadır. değeri: 72 milyon frank. iyi ama atölye nerededir? bojarski inkar edip durur: "böyle sıradan bir evde, sözünü ettiğiniz o kadar banknotu, hem de öyle kaliteli bir şekilde, bir insanın basabileceğini aklınız alıyor mu? sizin aramanız gereken yer bir fabrika!"

nihayet gizli bir kapı keşfedilir. ardından da bir tesis. iyice köşeye sıkışan bojarski itiraf eder. hiç kimsenin yardımı olmaksızın makineleri nasıl tasarladığını; hiçbir şüphe uyandırmamak için gerekli parçaları tek tek nasıl satın aldığını; hiç kimseye bel bağlamayıp sabırla eski yöntemleri öğrenerek kendi kağıdını nasıl ürettiğini; banknotları bastıktan sonra, 15 yıl boyunca, tek başına, otelde kalmamak için geceleri trenle yolculuk ederek, sahici bir para destesinin içine sadece bir tane sahte para karıştırarak fransa'nın tamamını nasıl dolaştığını; en ince ayrıntısına kadar anlatır.

"bugün burada olmanızın nedeni, beyler, güven duymuş olmam. dostlarıma güvenmiş olmam. yani o avanaklara, o hımbıllara!"

avanak suç ortakları rus ve polonyalı, paraya sıkıştıklarından, sadece sahte para kullanmışlardır; üstelik de paris postanelerinde!

bojarski 20 yıla mahkum olur. 13 yıl sonra iyi halden serbest bırakılır. sonra sırra kadem basar. nerededir, kiminledir, meçhul.