uzun lafın kısası

diderot: sık ağaçlarla kaplı bir ormanın karanlığında, bana sadece ufak, titrek bir ışık rehberlik ediyor. sonra bir din adamı geliyor ve onu da söndürüyor.

czeslaw milosz: edebiyat ve şiirin görevi insan olduğumuzu bize hatırlatmaktır.

felicien challaye: her ulusal dinin yarattığı "sürü gururu"nu, kolektif biçimde kendine hayranlığı kabul etmek olanaksızdır.

semih gümüş: okuduklarımızdır bizim kim olduğumuzu gösteren.

lenin: din, sermaye kölelerinin insancıl düşlerini, insana daha yaraşan bir yaşam isteklerini içinde boğdukları bir çeşit ruhsal içkidir.

bourdieu/darbel: mağaza, yoksulun müzesidir.

tagore: senin kendi gerçeğini keşfettiğin tapınakta ben ibadet edersem kendi yaşamımın amacını yitiririm. herkes kendine bir yol seçmeli.

sun tzu: olabildiğince gizlen; öyle ki görünmez ol. olabildiğince gizemli ol; öyle ki sesin bile işitilmesin. o zaman düşmanının kaderi senin elindedir.

paul nizan: yirmi yaşındayım. kimse bana hayatın en güzel dönemi olduğunu söylemesin.

sevgi soysal: düzenle bütün bağlarını koparabildiğin zaman, ki bu cesaret ister, bu cesareti gösterebildikten sonra karanlıktan korkmayan biri olursun.

thomas bernhard: insanlar yalnız değillermiş gibi yapıyorlar; çünkü her zaman yalnızlar.

alain: kişinin etrafındakilere ve kendisine karşı iyi olması, yaşamaları için onlara ve kendisine yardım etmesi, işte gerçek iyilik budur. iyilik neşedir. aşk neşedir.

imam-hatip okulları

melih cevdet anday

iki türlü din öğretimi vardır. bunlardan biri, bir dini ya da dinleri bilimsel yöntemle inceler; öteki ise inanca dayanan bir din eğitimi ve öğretimidir.

dinlerin bilimsel yöntemle incelenmesi işi, üniversitelerin çalışmaları arasına girer ve oldum olası yapılmaktadır. bizde imam-hatip okulları, müslümanlığın bilimsel yöntemle incelenmesi için kurulmuş okullar değildir; o okulların açılmasının nedeni, o günler söylendiğine göre, alaylı din adamları yerine okullu din adamları yetiştirmektir. başka türlü söylemek gerekirse, dinleri bir dinsiz de inceleyebilir. dinlerin bilimsel açıdan incelenmesinin amacı, inanan din adamı yetiştirmek değildir. oysa imam-hatip okullarından müslümanlığa inanmayan bir imamın da çıkabileceğini düşünmek, o okulların kuruluş amacına aykırı olurdu; çünkü öyle bir kişi toplumun din işlerinde görev almaz, alsa da arkasında namaz kıldıracak insan bulamazdı. inanan din adamı yetiştirmek ise, ister istemez, dogmacı bir eğitimi gerekli kılar ve dinsel dogmacılık, çağdaş uygarlığın temeli olan bilimsel yönteme aykırıdır. ayrıca şunu da söylemeli: müslümanlık sadece tapınma biçimi değil, şeriattır da. imam-hatip okullarında, müslümanlığın tapınma yollarını şeriatından ayırmak gibi reformcu bir tutuma gidilmediğine göre, öğrenci orada yalnızca beş buyruğun nasıl yerine getirileceğini değil, dinin şeriatını öğrenecek ve ister istemez ona inançla bağlanacaktır. oysa bu inanç, bizim laik öğretimimiz ve eğitimimizle, ayrıca anayasamızla bağdaşamaz.

bütün bunlar gösteriyor ki, imam-hatip okullarını açmak, devletin koruyuculuğunda ve önderliğinde şeriatçılık ve islamcılık akımını canlandırmak demektir. o şeriatçılık ve islamcılık akımı ise, en ileri kafalı önderlerinin elinde bile, batı'nın ancak tekniğini almak, onun uygarlık ilkelerini toplumumuza sokmamak biçiminde görülegelmiştir. bundan ötürü falih rıfkı atay'ın "biz imam-hatip okullarından batı medeniyetçisi din adamları yetiştirmek isteyeceğiz de bunu başaramayacağız ha?" sorusunun karşılığı, "evet, başaramayacağız"dır.

venedik taciri

william shakespeare

felaketin devası kederde barınmaz

ah şu sahtekarlık, ne namuslu görünür dışardan! 

dış görünüş bazen hiç de yansıtmaz gerçeği

oysa dünya hep gösterişe kanmıştır

adaleti alalım: duruşma sırasında

şöyle zarif sözlerle terbiye edilip sunulsa

gizlenmeyecek kötülük, örtülemeyecek yolsuzluk var mı

dinde her zaman ortaya çıkan yanlış görüşleri

saçmalıkları düşünün

bunların içinde bir tane var mı ki

bilgiç'in biri çıkıp da

kutsal kitapların birinde ona dayanak bulmasın

allı pullu sözlerle akla yakın göstermesin

ne denli katıksız olursa olsun

dışardan bakıldığında iyi yanı bulunmayacak

kötülük yoktur yeryüzünde

süs dediğin

tehlike dolu denizin aldatıcı kıyısıdır

hintli güzelin yüzündeki göz alıcı tül peçedir

en akıllı insanları bile tuzağa düşürmek için

yalan dolanla dolu şu devrin büründüğü

doğruluk kisvesidir 

adalet uygulanacak olsa

hiçbirimiz kurtulamazdık

tahtında oturan hükümdara

tacından daha çok yaraşır merhamet

insanlar her şeyi

yakalamaktan çok, kovalamaktan zevk alırlar

bazı insanlar vardır, suratlarına

durgun suların yüzünde olduğu gibi

bir tür örtü takınırlar

inatçı bir suskunluk örtüsü

böyle yapmakla sanırlar ki, başkalarına

akıllı, ciddi, keskin zekalı görünecekler

şu şöhret denen minik balık için

melankoli yemiyle avlanmaktan vazgeç

bolluk içinde yüzüp tıkananlar da

darlık çekip aç kalanlar kadar hasta olabiliyor

o halde, ara yerde olabilmek az mutluluk sayılmaz

aşırılık saçları vaktinden önce ağartır

ama kararı kaçırmayanın ömrü uzun olur

eğer iyi olanı yapmak, bilmek kadar kolay olsaydı

köy kilisesi katedrale

yoksulun kulübesi de kral sarayına dönerdi

ben papaz diye, kendi öğüdünü dinleyene derim

yirmi kişiye birden kolayca davranış dersi verirdim; ama

o dersi alacak yirmi kişiden biri olmaya gelince iş değişir

insanın beyni, kanını dizginleyecek yasalar koyabilir

ama kızışmış tutkular soğuk kuralların üstünden atlayıp geçecektir

gençlik çılgınlığı da böyle bir tavşandır işte

topal nasihatin ağının üstünden atlayıverir

eğer insan çalmıyorsa kazanç mubahtır

ziyafete otururken sahip olduğu iştah

ziyafet sonunda kimde kalır

hangi at, o zorla öğrendiği adımları, daha sonra

ilk günlerin tükenmez şevkiyle atar

yaldızlı mezar görünce gözün kamaşır

bilmezsin ki içinde kurtlar kaynaşır

ne demişler: işini sağlam bırakan sağlam bulur

ah keşke mal mülk, unvan, mevki gibi şeyler

yalan dolanla, yolsuzlukla kazanılmasa da

o yüce onuru taşıma hakkı

erdemli kişinin olsa yalnızca

buyruk veren kaç kişi buyruk alırdı

gerçek onur tohumu seçilip ayıklansa

kimbilir içinden kaç kaba köylü çıkardı

zamanın sapı samanı arasından

kimbilir ne kadar onur toplanır

ve ışıldamaya başlardı

kimi insan hep gölgeleri kucaklar durur

sonunda mutluluğun gölgesini bulur

ne denli katı, vurdumduymaz, azgın olursa olsun

müzikten etkilenmeyecek varlık yoktur yeryüzünde

sonuncu

jorge luis borges

ayın sessiz dostluğu

(vergilius'tan kötü bir alıntı)

sana eşlik ediyor

zaman içinde yitip giden bugünden başlayarak

gece ya da akşam karanlığında

avare gözlerin çözdüler gizini sonsuza dek

tozlu bir bahçede ya da bir avluda

sonsuza dek mi? biliyorum bir gün birisi

sana diyecek gerçekten:

bir daha görmeyeceksin parlak ay'ı sen

yazgının kaç kez sana sunduğu şeyi

değişmez olanı tükettin çoktan

yararsız açmak dünyanın

tüm pencerelerini. artık geç. bulamayacaksın onu

yaşıyoruz keşfedip unutarak

gecenin tatlı alışkanlığını

iyi bakmalısın ona. sonuncu olabilir bu

californication

mahcup uyandığınız bir sabah, yalnız geçen bir geceden çok daha iyidir.

evli insanlar değişiklik için kafalarını yoruyorlar. bu, hiçbir zaman en başında zaten yanlış olan bir şeyi çözmez.

en kral amcık bile iyi bir kadının aşkının yerini tutamaz.

önemli olan kazanmak ya da kaybetmek değil, oyunu nasıl oynadığındır.

aşksız hayat olmaz. hiçbir şeye değmez.

kadınları seviyorsun; fakat kendinden nefret ediyorsun. bu yüzden seni gerçekten seven bütün kadınlar eninde sonunda aptal yerine konuluyor.

ufaktan göğüs dekoltesi her zaman iş görür.

kızlar saniyeler içinde, tanıştıkları erkeği becerecekler mi, evlenecekler mi, yoksa öldürecekler mi bilirler.

biraz nefret dolu bir sikiş her zaman insanın ruhuna iyi gelir.

herkes bunu söyler durur: "iyi olacaksın" ardından, günün birinde telefon çalar ve iyi olmadığını söylerler.

mutlu sonların kötü bir ünü olabilir; fakat gerçekleşirler ve gerçek olduklarında mutsuz sonlar kadar sahicidirler.

hisseli kıssalar

giacomo leopardi

"umutsuzluğun dudağında hep bir gülümseme bulunur."

insanlar başka herhangi bir şeye olduğu gibi inanca da alışırlar; aslına bakılırsa, bir inancı zihinsel kanıtlamanın getirdiği kesinlik nedeniyle değil, genellikle alışkanlığın zorlamasıyla benimserler.

ne bilim adamları kendi şehir ve yörelerindeki yurttaşlarınca ne de edebiyatçılar çağdaşlarınca hak ettikleri itibarı görürler; aslında, çok sık olarak, yaşam ve görüşlerinin toplumunkinden farklılığı yüzünden ve yetenekleriyle eserlerinin değerini fark etme konusundaki genel beceriksizlik yüzünden aşağılanırlar.

"gençler eylemi yapar, orta yaşlılar konuşur; yaşlılar arzu eder."

günümüzde, mükemmel kitapların hali vasat kitapların halinden kötüdür; vasat kitapların birçoğunun gerçek ya da sahte güzellikleri ve nitelikleri öyle bir yolla sergileniyor ki, ne kadar önemsiz olurlarsa olsunlar, ilk bakışta kolaylıkla fark edilebiliyorlar. ama öte yandan, büyük bir aceleyle ve her tür mükemmellikten uzak yazılmış kitaplar, bir süre ün kazansalar da, çok geçmeden mutlaka yok olacaklardır; yok olduklarını da görüyoruz sürekli olarak.

güzel olan yaşam, bildiğimiz yaşam değil, bilmediğimiz yaşamdır; geçmiş yaşam değil, gelecek yaşam.

insanların mutsuzluğunun önce tanrılara karşı işlenen günahtan ve suçlardan doğduğunu düşünenler yanılıyorlar; tam tersine, insanların kötülüğünün kaynağı, başlarına gelen felaketlerden başka bir şey değildir.

acı çekme, daha yüce umutlara yol açar ve böylece insanların ruhlarını yaşama bağlar; çünkü mutsuzlar dertlerinden bir kurtulsalar son derece mutlu olacaklarına pek inanır, doğaları gereği bir biçimde bunun gerçekleşeceği umudunu asla yitirmezler.

yaşam mutlu değilse, kısa olması uzun olmasından iyidir.

insanlar, içinde bulundukları anda zevk alıyor olduklarını düşünmezler. bunu düşünseler, gerçekten zevk alırlardı. yaşamının herhangi bir anında bütün içtenliğin ve bilincinle şöyle dediğini anımsıyor musun: "zevk alıyorum." her gün içtenlikle "zevk alacağım"; birçok kez de, daha az içtenlikle "zevk aldım" demişsindir ve demektesindir. demek ki, zevk ya geçmiş ya da gelecektir; asla şimdi değildir.

dünyadaki bütün iyi şeyler elde edilir edilmez, mal oldukları kaygılara ve çabalara değmez görülürler.

balzac

stefan zweig

dünyayı fethetmek balzac'ın gençlik rüyasıydı ve hiçbir şey gerçekleşen çocukluk hayallerinden daha müthiş değildir. onun, napolyon'un bir resminin altına şunu yazması boşuna değildir: "onun kılıçla sona erdiremediğini ben kalemle tamamlayacağım."

olguları ve etkileri ölçmek tarih yazıcılarının görevidir; nedenleri ve şiddeti ortaya çıkarmaksa balzac'a göre sanatçının. çünkü trajik olan sadece hedefe ulaşamayan kuvvettir.

"benim burjuva romanlarım sizin tragedyalarınızdan daha trajiktir."

balzac'ı çeken şey enerjilerin hem dışa hem de kendine karşı olan öldürücü mücadelesidir. bilinçli bir yaşam istencinin ifadesi olarak ortaya çıkan hedefe yönelik enerjiyi, sonuçları bakımından değil de özü bakımından betimlemektir onun tutkusu. iyi ya da kötü, etkili ya da boşa harcanmış olması onun umurunda değildir, yeter ki yoğun olsun. yoğunluk, istenç her şeydir; çünkü bu insana aittir; oysa başarı ve ün hiçbir şeye ait değildir; çünkü onu rastlantı belirler. ceketinin yenlerine saklayarak fırından ekmek çalan korku içindeki küçük hırsız sıkıcıdır; ama profesyonel olan, kullanmak için değil de tutkusu yüzünden çalan, tüm varlığı çekip alma kavramına dönüşmüş olan kişi ise muhteşemdir.

durgun insanlar balzac'ı ilgilendirmez; onu sadece kendini bir tek şeye verenler, bütün sinirleriyle, bütün kaslarıyla, bütün düşünceleriyle hayatın bir ilüzyonuna takılanlar ilgilendirir; neye olursa olsun; aşka, sanata, cimriliğe, fedakarlığa, cesarete, tembelliğe; ama bütünüyle verenler.

o yazmaya başladığında bütün hayatın bilgisi esrarengiz bir yolla onun içine girmiş, orada toplanmış ve saklanmıştı. bu durum, içinde birikmiş olan bütün bu mesleki sınıflar, malzemeler, mizaçlar ve fenomenler hakkındaki bilginin ona nasıl, ne zaman ve nereden gelmiş olduğu, neredeyse bir mit haline gelen shakespeare'in yanında, dünya edebiyatının en büyük bilmecelerinden biridir.

biz

yevgeni zamyatin

bilgi, yanılmazlığından kesinlikle emin olduğumuzda inançtır.

sağlıklı bir gözün, parmağın ya da dişin farkına bile varmazsınız. ama toz kaçmış bir göz, iltihaplı bir parmak ya da apseli bir diş kendini hissettirir. benliğin bilincine varmanın bir hastalık olduğu açık değil mi?

arzular acı verir. bir tek arzu bile kalmadığı zaman mutluluk vardır.

her gerçek şair bir kolomb'dur. amerika kolomb'dan yüzyıllarca önce de vardı; ama yalnızca kolomb onu keşfetmeyi başardı.

duvarların, engellerin o ilahi, bilgece sınırlamaları! duvar, belki de keşiflerin en yücesi. insanoğlu, ilk duvar inşa edildikten sonra vahşi bir hayvan olmayı bıraktı.

uçurumun karanlık yüzü bizden yalnızca bir bıçak sırtı kadar uzak olsa ne çıkar? bıçak, insanlığın geliştirdiği en gerekli, en ölümsüz, en yüce nesne. giyotin olan da o, düğümlerin evrensel çözücüsü de o. kenarıysa, paradoksların, korkusuz aklın yolu.

geçmişle gelecek arasındaki aşılmaz boşluk son derece yalındır.

kalp ideal bir pompadan başka bir şey değildir; burada bir sıvının pompa aracılığıyla emilmesiyle bağlantılı olarak basınçtan söz etmek teknik bir saçmalıktır. öyleyse tüm bu aşklar, acımalar ve böyle kasılmalara neden olan diğer saçmalıklar hastalıklı, doğaya aykırı şeylerdir.

düş gücü mutluluğa giden yolun son engelidir.

nihai devrim yoktur. devrimler sonsuzdur. son devrim çocuklar içindir. çocuklar sonsuzluktan korkarlar, geceleri derin bir uyku çekmeleri gerekir.

çocuklar en gözüpek filozoflardır. ve gözüpek filozoflar da kaçınılmaz olarak çocuk kalırlar. tıpkı çocuklar gibi sürekli soru sorarlar.

cennet üzerine şu antik efsane.. bir düşün. cennetteki o ikiliye bir seçme şansı veriliyor: özgürlüksüz mutluluk, mutluluk olmadan özgürlük. üçüncü seçenek yok. o budalalar özgürlüğü seçti ve ne oldu? tabii ki çağlar boyunca zinciri arzuladılar. dünyanın çağlar boyunca çektiği acı buydu işte.

gülme değişik renklerde olabilir. içimizde, uzaklarda bir yerde olan bir patlamanın yankısıdır; havai fişek gibi, kırmızı, mavi ve altın rengi olabilir; parçalanmış, havaya uçuşan insan uzuvlarından da oluşabilir.

orijinal olmak diğerlerinden farklı olmak, dolayısıyla da eşitliği bozmaktır.

eskilerin cennet düşü.. anımsa: cennettekiler ne tutkuyu, ne acımayı ne de sevgiyi bilirler. orada yalnızca düş güçleri yok edilmiş, kutsanmış insanlar vardır. onlar da zaten bu nedenle kutsanmışlardır.

eski bilgelerden biri akıllıca bir şey söylemiş, kazara tabii: "dünyayı açlık ve sevgi yönetir." öyleyse evren üzerindeki egemenlikleri kaldırabilmek için onlar üzerinde egemenlik kurmalı.

insanoğlu bir roman gibidir: son sayfaya gelinceye kadar nasıl biteceğini kimse bilemez. yoksa okumaya değmezdi.

kağıt helva

elif şafak

hazineler ve defineler yıkıntılar arasında olur her zaman. ne varsa harap bir kalpte var.

dışadönük, kendini beğenmiş insanlara kıyasla içekapanık ve mütevazı insanların parıltısı daha azdır belki; ama böyleleri oksijen gibidir. varlıkları hemen anlaşılmasa da yokluklarında nefes almak zorlaşır.

eşyalarla ilişkimiz yanılsama üzerine kurulu. eşyaların sahibi olduğumuzu zannediyoruz. halbuki efendisi değil, sadece hikayesi vardır eşyaların.

ya aşırı kıymet verir ya da kıymet bilmeyiz.

elmas bir gözdür yürek. ve çizilmeyegörsün bir kere; artık hep sedefsi bir yırtıkla bakacaktır cümle aleme.

bütün dinler, aynı denize akan ırmaklardır.

hayalgücümün geniş olduğunu söylerler. "saçmalıyorsun" demenin şimdiye kadar icat edilmiş en ince yoludur bu.

sorulması gereken "niçin tarih boyunca daha çok sayıda kadın şair ya da yazar çıkmadı" değil. esas soru, "nasıl oldu da o bir avuç kadın şair ve yazar bu şartlara rağmen gene de çıkabildi?"

aşksız geçen bir ömür beyhude yaşanmıştır.

aşk nörokimyasal bir düzenektir. ve en sadık aşıklar da kuşbeyinlidir. eğer seneler sonra hala kocasına körkütük aşık bir kadın görürsen, bil ki belleği tıpkı bir kuşun belleği gibi çalışıyor.

en sahici dostluklar ortak varlıklar üzerine değil, ortak yoksunluklar üzerine kurulanlardır. aynı şekilde zengin, benzer biçimde mesut olanların yakınlıkları sabun köpüğü gibidir, uçar. ortak hüzünler, ortak arızalardır esas yakınlaştıran, yaklaştıran.

başlı başına bir dünyadır aşk. ya tam ortasındasındır, merkezinde ya da dışındasındır, hasretinde.

lusin ile stepan

edip cansever

ve lusin binlerce flaşla parlatılmış gibi

günlerce korunduktan sonra

bir gece yarısı

lusin

günlerce korudum ben kendimi

konuşmak istiyorum artık stepan

seninle konuşursam her şey aydınlanacak sanki

stepan

beni güçlendiriyorsun lusin. ne var ki

istemiyorum güçlenmeyi ben. daha doğrusu

bulunmuş bir eşyayım da sanki, örneğin

bir para cüzdanı, bir anahtar zinciri

ya da eski bir saat.. her neyse

kullanıyorum kendimi bulduğum gibi

lusin

bilmiyorum stepan. bildiğim bir şey varsa

öyle bir satranç taşının oyuncusuyla

çok zorlu bir durumda konuşması gibi

konuşmaya geldim seninle

stepan

mutluydun. dokunulmaz bir içgüdüyle

yaşıyordun ölümsüzlüğünü. ve tanrı

yetiyordu sanırım bütün isteklerine

lusin

yitirdim inançlarımı stepan. ve nasıl alabildiğine

sorumsuz dolaşırsa kan vücutta

bir yandan bir parçası olarak insanın

bir yandan büsbütün yabancı insana

giderek tanrıyı buldum ben de. tanrıysa

yitirdi kesinliğini bir insan kılığında

stepan

ve sonra dayanılmaz bir yalnızlığın altında

insanları gördün birden ve bütün kasvetleri

diyebilirim ki, kapatılmış bir özgürlük isteği seni

çekiverdi sanki odama

lusin

bir özgürlük de değil bu, daha çok

bir özgürlük duygusu belki

bence bu duygunun bir karşılığı olmalı

tanrıya inandıkça tanrının olması gibi

stepan

bilmem ki, nasıl anlaşırız bu durumda

çünkü ben mi yöneteceğim seni, yoksa

sen mi alacaksın buyruğuna beni

hiç değilse dengeyi kim sağlayacak

ayrıca böylesi bir denge gerekli mi, değil mi

lusin

kopunca inancımdan, bir insan inancından kopunca

bir de yalnızsa böyle.. ve bu durumda stepan

her şey artık insandır

denemek istiyorum bunu, anlıyor musun

stepan

benim anladığım daha fazla bunlardan

bir konyak içer misin

lusin

öyleyse şunu söylemek istiyorum kısaca

denemek istiyorum ben kadınlığımı da

kadınlığımı ve her şeyi

hiçbir şey ummadan. akşamüstü kiliselerin

boşluğunda kaybolan

sinirli dualarla tanrıda olmak gibi

ya da bir esrime gibi, dayanılmaz bir mutluluk gibi

stepan

peki, ya diran

lusin

diran'la bir ilgisi var mı sana gelmemin

stepan

gerçi aldırdığım yok benim de diran'a

ve benim hiçbir şeye aldırdığım yok, kurallara da

ama var ya, bir kadeh tutma biçimi gibi

ya da bir telefonu açınca

ne diyorsam karşımdakine örneğin

kurtarmak için bir durumu

işte ilk cümlede, her zaman

buna benzer bir şeyler söylemeliyim

ya diran?

lusin

unutulmuş gibiyim ben. ve insan

bir bakıma unutulmuş gibidir

bilmem ki, nasıl anlatmalı, yalnız bile değilim

belki de yalnızlıktan

daha fazla bir şey bu

unuttum ben kendimi de stepan

stepan

kopunca kendimizden. ve her şeyden biraz kopunca

bir güc olduğunu sanırız yalnızlığın

hatta bir bakıma övünürüz de onunla

lusin

güçlüyüm belki de bunun için

unutmak, unutulmak, kim bilir

her bakımdan daha iyidir. ve insan

bir gün yeniden tanıyabilir kendini. bir umut

ve umut değil mi bizi koruyan. bu böyle olunca da

yeniden bir doğuşa hazırlanıyoruz demektir

insan neyi daha çok özleyebilir. ve neyi

daha çok isteyebilir bundan, bilmem ki

stepan

hep aynı çıkmazlara düşmek de var sonunda

lusin

ama ben yüceltmek istiyorum kendimi

etimi, her şeyimi, yeniden

yüceltmek istiyorum. şimdi sorarım sana

bir aşkınlık değilse bu, kısa bir mutluluk olsun değilse

ya nedir

stepan

istemek daha başka. önce mutluluk

bir yer arar kendine boy atmak için

sonra bir hastalık gibi yayılır ondan ona

bana kalırsa lusin, sen ki böyle tek başına

başarabilir misin bu işi

lusin

...........................

stepan

elini verir misin, elini

benim anladığımca sen

bir başına yüceltmek istiyorsun kendini

bu böyle olunca da, o zaman

şaşırma bir gün mutluluk yerine

daha hiç denenmemiş bir acıyla karşılaşırsan

lusin

bir acıyla.. daha hiç denenmemiş

stepan

bak işte, en soylu isteklerle odama geliyorsun

ve düşün, insanlığının en alımlı katında

her şey bu kadar doğal, her şey bu kadar güzelken

sorarım, neden böyle yabancı kalıyorum sana

lusin

bilmem ki stepan

stepan

bak lusin; çünkü ben sevmiyorum kadınları

bu tuhaf alışkanlığı, bu gereksiz yakınlığı

sense bencillik diyeceksin buna. ya da

bir zevk düşkünlüğü diyeceksin. oysa hiçbiri değil

lusin

peki, ya nedir

stepan

olsa olsa bunca çıkmazı

sürdürmek benimkisi bir zevk biçiminde boyuna

ve yaratmak yeniden bütün iğrendiklerimi

lusin

kaçınılmaz bir yalnızlık seninkisi. ayrıca

katı, ilgisiz, iğreti

stepan

ve diyebilirim ki lusin, soyu kalmamış hayvanlar gibi

öyle bir buz çağını yaşıyorum da

içkiyle aşıyorum, içkiyle çözüyorum bu cehennemi

lusin

hiçbir şey yapmadan, hiçbir şey istemeden gerçekte

stepan

belki de bir bilinci yoğunlaştırıyorum böylece

doğarak acılarıma her an yeniden

ve kendini kanatan bir bıçak gibi işte

lusin

anlıyorum stepan, ne var ki, ben de

çıkmalı diyorum bu boğuntudan

bu yanlış orospuluktan, bilmiyorum

bana yardım edebilir misin? daha doğrusu

bir yol gösteren değil, bir uğrak

olabilir misin bana

stepan

sadece bir anlaşma! ne çıkar anlaşsak da biz

ve bütün anlaşmaların dünyada

sanırım bir anlamı var: yok gibiyiz hepimiz

lusin

öyleyse yalnız da değilsin sen. ayrıca

tutsaksın yalnızlığına stepan

stepan

bunu yadsımıyorum ki lusin. yadsımıyorum da

demek istiyorum ki, sen de yalnızsın benim gibi

biz ikimiz de yalnızsak.. ve işte bu durumda

iki kişilik bir yalnızlık olmaz mı bizimkisi

yok sanki bir şey yapacak

lusin

belki de var.. ama nasıl?

stepan

zorlasak mı acaba bizim olmayan

görünmez bir mutluluğun yollarını

her türlü acılarla yılmadan

savaşsak mı geleceği kurtarmak için

ama gelecek ne lusin, bilmem ki

bilsem bile ne çıkar, o zaman da ben neyim

lusin

düşündüm ben stepan. düşündüm daha önce de

diyorum bir geneleve gitmeli

hiç değilse bir karşı koyma biçimi. ve belki

o yalanlardan, o yalan ilişkilerden

daha önemli bu, kim bilir

stepan

bence bu kurtuluş yolu değil. gerçi her şeyin hakkını vermeli

üstelik kaygılanmadan

ama bir tükenme duygusu, ölümsü bir yılgınlık da

olabilir seninkisi. öyleyse karar vermeli

bir çözüm yolu mu bu, değil mi

lusin

hep böyle baş eğmek mi? istemiyorum bunu stepan

düşmeli bir çirkinliğin içine. ve yavaş yavaş

aşmalı çirkinliği

stepan

bak lusin, şu da var ki, genelevse gideceğin yer senin

zaten bir genelevde yaşıyor gibisin

her türlü çirkinliğin içinde

her türlü düşmanlığın, her türlü bencilliğin

içinde anlaşıyorsun vuruşaraktan

ve kırılaraktan durmadan

öyleyse bir kurtuluş bu mu? bana kalırsa

ölümünü içinde taşıyan bir isyan

lusin

isyandı tanrıya başkaldırmak da. öyleyse

ben şimdi neye inanacağım

yalnızsam, beni yalnız bırakan

ve yalnız değilsem, kararsız bir yargıç olan

başkalarına mı

yoksa kendime mi stepan, ne dersin

stepan

korkunçtur, bana kalırsa adımıza

hazırlanmış bir oyun var bizim

hepimizi yalnız bıraktıkları bir oyun

ve bilirler, insanlar yalnız kaldıkça

konuştukları dil de değişir

sonunda hiç anlaşamazlar. öyle ki

bir zaman parçası içinde, bir durumun

değişmez akışında, tekdüze

kalırlar bir sıkıntı avcısı gibi

ve bir gün anlarlar ki, bir güç değildir artık yalnızlık

ve bunu anlayınca, işte o zaman lusin

aşıvermek isterler bu zamanla durumu

koşarlar, koşarlar, tam sınıra gelince

sanki o tel örgülere yapışmış gibi

bir duman oluverirler ya da kaskatı

bir kömür parçası, bir ceset

nedir bu durumda insanın anlamı

lusin

aşmalı bu durumu stepan

stepan

duymuyorum ben acılarımı. ve yitirdim çoktan

yitirdim bütün karşıtlıkları. ne umut

ne umutsuzluk, ne hiçbir şey

kurtaramaz varlığımı benim. ve yoğun bir anlamsızlığın içinde

sanki renksiz, boyutsuz

ve göksüz, zamansız bir evrende

tek çıkar yol yaşamaksa lusin

yaşıyorum ben de kaygısız

değişmez bir anlamsızlığı böylece

lusin

yani bir çıkmazı sürdürüyorsun kısaca

bu yitiriş kendini, bu çöküş

sanki bir üstünlük duygusu veriyor sana

stepan

bense bir yalnızlık tarihini örüyorum ustaca. ve gelecekteki

bir önseziyi kuruyorum şimdiden

lusin

asıl iş bir sonuca varmakta

stepan

varabilir misin

lusin

öyleyse çok uzun bir yol bu doğrusu

stepan

bir konyak daha içer misin

lusin

ayrılalım stepan, belki biz anlaşıyoruz ama

ilkemiz ayrı yaşamak

ve ne varsa işte bu ayrılıkta

stepan

adım stepan, lusin. yani ben

bir satranç oyuncusu olamam

lusin

elini ver stepan, ne de olsa bir anlaşmadır bu

belki de bir anlaşmadır

-bir insan yaşanmamışlığı bulunca

onu artık hiç kimse anlatamaz

kalır sonsuz gücünün buyruğunda

ve bütün kesinliklerin üstünde, yalnız

dolaşır bir ateş böceği gibi kendi aydınlığında-

yaşam

joyce carol oates

bir evlilikte çok şey söylenir, çoğu şey de söylenmeden kalır.

ralph waldo emerson: insanoğlu bütün gün ne düşünüyorsa odur.

insan olmak anlamlı yaşamak demektir. anlamsız yaşamak, insandan düşük bir tür olarak yaşamaktır.

yakınlık gözü kör edebilir. ne kadar yakınsanız o kadar az görürsünüz.

insanın kendisini eserine kaptırması ne kadar gerekliyse onu aşması, arkasında bırakıp yola devam etmesi de o kadar gereklidir. insanın kendi eseri tarafından yutulması korkunç bir şeydir.

marcus aurelius: yaşamınıza son verme gücü hep elinizdedir. bunu unutmayın.

bu benim yaşamım artık. tuhaf, kestirilemez. kestirilemez olduğu için tuhaf değil ama tuhaf olduğu için kestirilemez. yaşamımın anlamını, yaşamımın aşkını kaybettiysem de dökülüp saçılan çöplerin arasında hala küçük hazineler bulabilirim.

vahşi vs. köylü

jean-jacques rousseau

vücutları sürekli çalışan iki tür insan vardır ki bunların ikisi de ruhlarını geliştirmeyi pek az düşünürler; köylüler ve vahşilerdir bunlar.

köylüler kaba sabadır, incelikten uzaktır, beceriksizdir; duyularının güçlü oluşuyla tanınan vahşilerse zihinlerinin inceliğiyle daha çok tanınırlar. genellikle bir köylüden daha hantal bir yaratık olmadığı gibi bir vahşiden daha ince bir yaratık da yoktur.

bu fark nereden ileri geliyor? şöyle ki, her zaman kendisine buyrulanı ya da babasından gördüğünü veyahut gençliğinden beri kendi yaptığını yapan köylü hiçbir zaman göreneklerin dışına çıkamaz ve neredeyse robot gibi sürdürdüğü yaşamında hep aynı işlerle uğraştığı için, alışkanlık ve boyun eğme onda akıl yerine geçer.

vahşinin durumu ise farklıdır. o, kendisinden istenen bir görev olmadığı, kimseye boyun eğmediği, kendi iradesinden başka bir yasa tanımadığı için yaşamının her etkinliğinde düşünce yürütmek zorundadır; önceden sonuçlarını düşünmeden hiçbir hareket yapmaz, tek bir adım atmaz. böylece, vücudu çalıştıkça zihni de o ölçüde açılır, gücü ve aklı aynı anda gelişir ve biri genişledikçe öteki de genişler.