28.06.2021

johann gottlieb fichte

irvin yalom

on dokuzuncu yüzyılın başında kant'ı takip eden üç büyük idealist filozof vardı: hegel, schelling ve fichte. bunların içinde fichte, hayatı ve çıkışı en olağanüstü olanıdır; çünkü hayatına, en büyük şöhret iddiası, pazar sabahları esin verici vaazlar veren bir rahibi olan küçük alman köyü rammenau'da yoksul ve eğitimsiz bir kaz çobanı olarak başlamıştır.

bir pazar günü varlıklı bir aristokrat vaazı dinlemek için köye gelir; ama geç kalmıştır. kilisenin dışında düş kırıklığı içinde dikilirken yaşlı bir köylü yaklaşarak üzülmemesini, çünkü kaz çobanı genç johann'ın vaazı tekrarlayabileceğini söyler. köylü, johann'ı bulur ve gerçekten de çoban vaazı harfi harfine tekrar eder. baron kaz çobanının duyduklarını içinde tutabilen şaşırtıcı zihninden çok etkilenir ve johann'ın eğitimini finanse edip onun daha sonra, aralarında nietzsche'nin de bulunduğu pek çok ünlü alman düşünürün gittiği ünlü yatılı okul pforta'ya gitmesini ayarlar.

johann bu okulda ve daha sonra üniversitede çok başarılı olur; ama koruyucusu ölünce johann'ın hiç destekçisi kalmaz ve almanya'da evde özel dersler vermeye başlar. genç bir adama henüz kendisinin bile okumadığı kant felsefesini öğretmesi için işe alınır. kısa süre içinde kant'ın çalışmalarıyla büyülenir.

fichte daha sonra varşova'da özel öğretmen olarak işe alındı. hiç parası olmadığı için oraya kadar yürüyerek gitti; ama vardığında işin ona göre olmadığı söylendi. kant'ın evi königsberg'den yalnızca birkaç yüz mil ötede olduğu için ustayla şahsen tanışmak istedi ve oraya kadar yürümeye karar verdi. iki ay sonra königsberg'e vardı ve büyük bir cesaretle kant'ın kapısını çaldı; ama huzura kabul edilmedi. kant alışkanlıkların adamıydı ve tanımadığı ziyaretçileri kabul etmiyordu.

fichte yanında tavsiye mektubu olmadığı için kabul edilmediğini düşündü ve kant'ın yanına kabul edilmek için kendi başına bir mektup yazmaya karar verdi. olağanüstü bir yaratıcı enerji patlamasıyla, kant'ın etik ve görevle ilgili görüşlerini din yorumuna uygulayan ilk kitap olan ünlü bütün vahiylerin eleştirisi'ni yazdı. kant bu çalışmadan yalnızca etkilenmekle kalmadı ve basılmasını da teşvik etti.

ilginç bir hata, büyük olasılıkla yayımcının bir pazarlama hilesi olarak kitap, üzerinde yazar adı olmaksızın çıktı. çalışma o kadar başarılıydı ki, eleştirmenler ve okuyan halk kitabın kant'ın yeni bir çalışması olduğunu sandı. sonunda kant bu mükemmel kitabın yazarının kendisi değil, çok yetenekli genç bir adam olan fichte olduğunu açıklamak zorunda kaldı. kant'ın övgüsü fichte'nin felsefedeki geleceğini garanti etti ve bir buçuk yıl sonra jena üniversitesi'nden profesörlük teklifi aldı.