savaş

victor hugo

ancak barbar milletler bir zaferden sonra ani taşkınlıklar gösterirler. bir fırtınanın kararttığı sellerin geçici böbürlenmesidir bu. uygar milletler, özellikle yaşadığımız çağda, bir kumandanın iyi ya da kötü talihiyle yükselip alçalmazlar. onların insanlık içindeki öz ağırlıkları, herhangi bir savaştan daha büyük olan bir şeyden gelir. onların şerefi, -tanrı'ya şükür!- haysiyeti, ışığı, dehası, kahramanların, fatihlerin, bu kumar oyuncularının, savaşların lotaryasına koyabilecekleri numaralar değildir. çoğu zaman, kaybedilen savaş, kazanılan ilerlemedir. daha az şan şeref, daha çok özgürlük. davul susar, sözü akıl alır. kaybeden kazanır oyunudur bu.