iç savaş

hans magnus enzensberger

hayvanlar kavga eder fakat savaşmaz. primatlar arasında, türdeşlerini planlı biçimde, büyük çapta ve coşkuyla öldüren tek varlık insandır. savaş, onun en önemli buluşlarından biridir. barış yapma yeteneği, muhtemelen onun daha sonraki bir kazanımıdır.

insanlığın en eski anlatıları, mitleri ve destanları çoğunlukla cinayet ve adam öldürmekten söz eder. savaşın göğüs göğüse yapılmasının nedeni yalnızca silah tekniğinin basitliği değildi. insanın, nefretini tanıdıklarına, yani en yakın komşularına yöneltmesi psişik yönden de daha fazla tatmin edicidir. böylece iç savaş, sanki yalnızca eski bir alışkanlık değil, tüm kolektif çatışmaların birincil biçimiymiş gibi çıkıyor karşımıza. iç savaş klasik anlatımını bulduğundan bu yana iki bin beş yüz yıl geçti ama peloponnes savaşı'nın öyküsü hiç aşılamadı.